شهرکرد، مرکز شهرستانی به همین نام و مرکز استان چهارمحال و بختیاری است.شهرکرد از لحاظ جغرافیایی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته است و تا سال ۱۳۱۴ شمسی که هنوز به عنوان شهر شناخته نمیشد،«دهکرد» نام داشت و پس از آن به «شهرکرد» تغییر نام داد. مردم بومی این شهر، به زبان فارسی با لهجه شهرکردی تکلم میکنند. بر خلاف تصور اشتباه رایج، شهرکرد بلندترین شهر ایران نیست بلکه مرتفعترین مرکز استان در ایران به حساب میاید و از همین رو لقب بام ایران را از آن خود کرده است.
آثار یافت شده در برخی تپههای باستانی این شهرستان حکایت از قدمت ۹۰۰۰ ساله سکونت بشر در شهرکرد دارد. پیدا شدن سکههای باستانی مربوط به دوران اشکانی و ساسانی و وجود تپههای باستانی متعلق به دوران قبل از میلاد مسیح، گواهی بر قدمت چندهزار ساله شهرکرد است.
آب و هوای شهرکردشهرکرد به دلیل قرارگیری در ارتفاعات زاگرس، دارای آب و هوای نیمه مرطوب، تابستان معتدل و زمستان بسیار سرد است. با توجه به اقلیم کوهستانی شهرکرد، اغلب گردشگران فصلهای بهار و تابستان را به عنوان بهترین زمان سفر به شهرکرد بر میگزینند. هرچند که بارشها، برف و یخبندان فصلهای پاییز و زمستان نیز مناطر خاصی را در طبیعت رقم میزند که دیدن آنها برای علاقمندان به طبیعت و سرما، خالی از لطف نیست. اما در صورت برنامهٰریزی برای سفر زمستانی به شهرکرد، حتما به لباس گرم و تجهیزات مناسب جاده مجهز باشید.
آداب و رسوم مردم شهرکرداز آداب و رسوم مردم شهرکرد میتوان به آئین چراغ بران اشاره کرد که پیش از سال نو برگزار میشود. شیرینی اشکنون نیز نام یکی دیگر از مراسم مردم محلی است که به عقدکنان اطلاق میشود. دیگر مراسم رایج این منطقه بیشتر ریشه در باورهای مذهبی داشته و در اعیاد یا مناسبتهای مذهبی همچون ماه رمضان، عید فطر و... برگزار میشود.
سوغات شهرکرداز میان خوراکیهای خوشمزه و شناختهشده شهرکرد میتوان کشک، قره قروت، گز و نبات را نام برد. همچنین به دلیل بافت کوهستانی و پوشش غنی گیاهی تمام شهرهای چهارمحال و بختیاری از جمله شهرکرد، نه تنها انواع گیاهان دارویی از سوغات محبوب شهرکرد به شمار میآید، بلکه عسلهای مرغوب و با کیفیتی نیز در جای جای این استان در دسترس است.
علاوه بر سوغات خوراکی صنایع دستی شهرکرد نیز از جایگاه ویژهای برخوردار است، همچون بی بی باف که به انواع دستبافتههای ایلات بختیاری و قشقایی با طرحها و رنگآمیزی خاص خود گفته میشود و دارای ارزش زیادی است. همچنین گلیم، جاجیم و کلاه نمدی نیز از دیگر صنایعدستی شهرکرد به شمار میروند.
غذاهای محلی شهرکرداز غذاهای محلی شهرکرد میتوان به اوماج (متشکل از اسفناج، آرد، پیاز داغ و عدس)، پرورده دوغ (سبزی آش، برنج، دوغ، پیاز داغ و آرد) و کاچی شیر (متشکل از آرد و شیر) اشاره کرد. سرمنشا کباب بختیاری نیز، همانزور که از نام آن پیداست، استان چهارمحال و بختیاری است.
دیدنی های شهرکردشهرکرد بیشتر به جاذبههای طبیعی خود شهرت دارد هرچند که تاریخ ۹۰۰۰ ساله منطقه نیز، به جاهای دیدنی شهرکرد افزوده است. هم چنین شهر هفشجان (Hafshejan) نیز که در فاصله ۲۰ کیلومتری از شهرکرد قرار گرفته، از شهرهای باستانی استان چهارمحال و بختیاری به شمار میآید که دیدنیهای تاریخی و طبیعی بسیاری دارد و باستانشناسان پیشینه آن را به دوران نوسنگی نسبت میدهند.
روستای سر آقا سید
روستای سر آقا سید کوهرنگ از زیباترین جاذبههای طبیعی در استان چهار محال و بختیاری است که در میان کوهستانهای سرسبز زاگرس قرار دارد. معماری پلکانی، پوشش اصیل و سنتی مردم، آداب و رسوم خاص و طبیعت بکر و تماشایی از برجستهترین ویژگیهای روستای سر آقا سید هستند. در طول سالهای اخیر بهدلیل استقبال طبیعت گردان از این منطقه، گردشگران زیادی با این روستا آشنا شدهاند و گردشگران خارجی نیز به این منطقه سفر کردهاند.
روستای سر آقا سید از زیباترین جاهای دیدنی چهار محال و بختیاری است که هنوز بکر و دست نخورده مانده است. این روستا امکانات محدودی دارد و یکی از بهترین گزینهها برای علاقهمندان سفر به مناطق روستایی دنج و خلوت به شمار میرود. در فصلهای سرد سال جمعیت روستای سر آقا سید کاهش مییابد و در طول فصلهای گرم گردشگران زیادی به این منطقه میروند. عشایر بختیاری نیز در ۶ ماه نخست سال به اطراف این روستا کوچ میکنند.
پارک ملت شهرکرد
پارک ملت شهرکرد که در قسمت شرقی شهر قرار دارد، از جاذبه های گردشگری شهرکرد است و با قرارگیری در ارتفاع، چشماندازی زیبا از شهر را پیش چشم گردشگران میگذارد. این پارک یکی از اصلیترین تفرجگاههای شهری شهرکرد و از مرتفعترین بوستانها در ایران به شمار میرود. برخی از امکانات تفریحی و رفاهی پارک ملت شامل شهربازی، سرویس بهداشتی، آلاچیق و پارکینگ میشود.
روستای یاسه چای
یاسه چای یا یاسه چاه حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد. این کلمه ترکیبی از یاسه و چای است که کلمهای ترکی است و به معنای جایی است پهنای رودخانه زیاد میشود. «یاسو» به معنی «پهن» و «چای» به معنی «رودخانه» است. مردم روستا به زبان ترکی سخن میگویند.
این آبادی دارای کوچههای سرپوشیده و دالانهای قدیمی و بافت معماری خاصی است که آن را به یک روستای هدف گردشگری تبدیل کرده است.
این روستا به علت کم بودن زمین برای احداث خانه بیشترین بهره را از زمینها گرفته است و این مهم موجب شده که در این روستا کوچهای به چشم نیاید، بلکه رفتوآمدها از طریق دالانها صورت گیرد.
قلعه تاریخی جونقان
این اثر تاریخی که در فاصله ۴۰ کیلومتری از شهرکرد و در مرکز شهر جونقان قرار دارد، درواقع روزگاری اقامتگاه تابستانی «حاج علی قلی خان بختیاری»، بوده و نقش اساسی و پررنگی در انقلاب مشروطه و فتح تهران به دست بختیاریها ایفا کرده است؛ چرا که مورخان معتقدند که طرحها و برنامهریزیهای انقلاب مشروطه به فرماندهی سردار اسعد بختیاری در این قلعه صورت گرفته است.
معماری قلعه با الهامگیری از معماری جدید فرانسه و مطابق با کاخهای اروپایی قرن ۱۹ میلادی است که دستور آن با هماهنگی امین السلطان، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. این کاخ افسانهای در دوران پویایی خود بسیار زیبا و چشمگیر بود و هر تماشاگر و ایرانشناس اروپایی را در نگاه نخست متحیر کرده و زبان تحسین آنها را میگشود. هرچند عمارت کاخ در ابتدا بهگونهای متفاوت از آنچه که در امروز شاهد آن هستیم ساخته شده است؛ و به قول «هانری رنه دالمانی»، زیباییهای این کاخ به دلیل معماری چشمگیر و تزئینات انجام شدهاش، ذهن هر بینندهای را متوجه داستانهای شهرزاد قصه گو در داستانهای هزار و یک شب میسازد.
از نکات جالب توجه در مورد کاخ سردار اسعد میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- نخستین عمارت در چهارمحال و اصفهان که موتور برق و الکتریسیته در آن کارگذاشته شد.
- تالیف لغتنامه دهخدا توسط علیاکبر دهخدا، در این کاخ زیبا آغاز شده است.
- جمع زیادی از پناهندگان سیاسی در زمان جنگ جهانی اول در این کاخ حضور داشتند.
گرداب بن
شهر بن به عنوان مرکز شهرستان بن در ۲۰ کیلومتری شمال شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. سد زایندهرود در شمال این شهر قرار دارد و کوههای بن و افغان نیز در اطراف آن قرار دارند. در غرب شهر بن، یک جاذبه گردشگری زیبا به نام گرداب بن وجود دارد که هماکنون در اطراف آن مجتمع تفریحی با امکانات متفاوتی نیز ایجاد شده است و از مهمترین جاذبههای گردشگری استان چهارمحال و بختیاری و جاهای دیدنی شهرکرد به شمار میرود.
چشمه گرداب بن که از شکاف سنگها و از زیر کوه گرداب میجوشد، از دیرباز یکی از تغذیه کنندههای اصلی رودخانه زایندهرود و سیرابکننده دشت اصفهان بوده است.
در مسیر جریان چشمه به سمت زایندهرود، علاوه بر وجود رود زیبایی به نام «رودخانه بن»، دره عمیقی وجود دارد که فسیلهای جانوران و حشرات آبزی در آن یافت شده است. به طور کلی بررسی این دره نشان میدهد که آب این چشمه تا چه حد خروشان بوده است. حتی ساکنان قدیمی منطقه از وجود جانداری به نام«سگ آبی» در این چشمه در گذشته خبر دادهاند که البته با کم شدن آب چشمه دیگر به چشم نمیخورند.
قلعه چالشتر
قلعه چالشتر که با نام قلعه خدا رحم خان نیز شناخته میشود، مربوط به دوره قاجار است و از مهمترین جاهای دیدنی شهرکرد است. این مجموعه که در چالشتر قرار دارد، حدود ۱۲۰ سال پیش، توسط خدارحم خان بنا شد و از دو بخش حیاط بیرونی و اندرونی تشکیل میشود که از طبقه اول برای انبار استفاده میشد و طبقه دوم برای پذیرایی از مهمانان طراحی شده بود. قلعه چالشتر و مجموعه تاریخی آن به همراه خانه ستوده چالشتری دارای تزیینات بسیار است و در طراحی بنا و تزیینات آن تلفیقی از هنر ایرانی-اروپایی را میتوان مشاهده کرد. این اثر تاریخی ارزشمند که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده، میزبان تعدادی موزه با نامهای موزه مردمشناسی چالشتر، موزه حمام خان چالشتر و موزه آثار سنگی چالشتر است.
پارک ملی تنگ صياد
منطقه تنگ صیاد ناحیه کوهستانی و مرتفع در استان چهارمحال و بختیاری واقعشده است و قله جیلون در محدوده کوههای فرخشهر با ۳ هزار و ۱۴۱ متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین نقطه منطقه است. تنگ صیاد بهواسطه دارا بودن تعداد زیادی تپهماهور زیستگاه مناسبی برای گونه قوچ و میش وحشی است. کوهستانهای جنوبی منطقه دارای صخرههای سخت گذر است که زیستگاه پلنگ و کل و بز با جمعیتی قابلتوجه است.
علاوه بر حیاتوحش و آب و هوای معتدل، درههای زيبا همچون «پاچفت» و «بستان شير» مامنی خواهند بود برای مسافرانی كه میخواهند به دور از هياهوی شهر ساعتی در آرامش بياسايند.
قلعه شمس آباد
قلعه شمسآباد از جاهای دیدنی شهرکرد است و در روستای شمسآباد در ۱۵ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. روستای شمسآباد از توابع شهرستان شهرکرد است که در طاقانک دارد. این روستا دارای جاذبههای گردشگری دیگری نیز است که قلعه شمسآباد یکی از آنها است. این قلعه در حدود ۱۲۰ سال پیش به دستور یوسف خان امیرمجاهد که از خوانین بختیاری بود، ساخته شد. این قلعه مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل عصر پهلوی است.
بنای قدیمی قلعهی شمسآباد دارای حمام، درشکه خانه و چهار برج بوده که به مرور زمان تخریب شدند و در حال حاضر دروازهای اصلی، اعیانی و بقایای یکی از برجها در زاویه غربی ضلع شمالی به جا مانده است.
مسجد اتابکان
مسجد اتابکان از جاهای دیدنی شهرکرد به شمار میرود و در بافت قدیمی و تاریخی شهر قرار گرفته است. این مسجد همانگونه که از نامش پیدا است، مربوط به اتابکان لر بزرگ در اوایل قرن هفتم هجری قمری است که در این مکان حکومت داشتند.مسجد اتابکان از لحاظ معماری به سبک مساجد قرون اولیه اسلامی ساخته شده است. این مسجد قدمتی در حدود ۸۰۰ سال دارد و میتوان گفت قدیمیترین بنای تاریخی و کهنترین مسجد در شهرکرد است. این مسجد در زمان حاکمیت صفویان، مرمت شده و نمای آن با آجر کار شده است. بعد از آن، مسجد در دوره قاجار و پهلوی نیز مرمت شده است. مسجد اتابکان در سال ۱۳۵۱ با شماره ۹۲۹ ثبت ملی شد. این مسجد پایینتر از خیابان ملت و روبروی امامزاده دومعصوم شهرکرد واقع شده است. مسجد اتابکان به نامهای دیگری از جمله مسجد درب امامزاده و مسجد امام صادق (ع) نیز معروف شده است.
قلعه دزک
واژه دزک از دو بخش دز یا دژ و ک تصغیر تشکیل شده است. دژک در واقع به معنی دژ کوچک بوده و برای استفاده نظامی ساخته شده بود. این قلعه از لحاظ معماری یکی از تاریخیترین و زیباترین قلعههای استان چهارمحال و بختیاری در نزدیکی شهرکرد است، زیرا این استان چندین قلعه دارد که همگی دارای قدمت تاریخی هستند. قلعه دزک از مهم ترین پایگاه بختیاریها در زمان مشروطیت و در زمان فتح تهران بود.
قلعه دزک از جاهای دیدنی شهرکرد است و در جنوب شرق روستای دزک قرار دارد. قلعه، عمارت و منزل مسکونی چندین نسل از ایلخانان بختیاری بوده است. این قلعه که در حال حاضر ۲۰/۵۰۷۶ مترمربع وسعت دارد در سال ۱۲۹۲ قمری توسط امیرمفخم بختیاری پسر امامقلی خان حاجی ایلخانی از خوانین بزرگ هفت لنگ بختیاری بنا شد. قلعه دزک ابتدا شامل اسکلت بنا و طبقه همکف بوده و قسمتهای دیگر ساختمان که شامل عمارت و طبقه دوم و حیات خلوت و تزیینات ساختمان است، به تدریج بر ساختمان افزوده و تکامل یافت.
سقاخانه ارباب میرزا شهرکرد
سقاخانه ارباب میرزا که با نام سقاخانه حضرت ابوالفضل نیز شناخته میشود، یكی از زیباترین سقاخانههای كشور به شمار میرود و از دیدنی های شهرکرد در بافت قدیم شهر است. با قدمتی که به دوره قاجار بازمیگردد، این بنا را با تزییناتی مانند نقاشی، آینهكاری و كاشیكاری آراستهاند. در دو سوی در ورودی، دو سکوی سنگی جای گرفتهاند و در طرفین و پیشانی نمای جنوبی بخشی از مرثیه معروف محتشم كاشانی دیده میشود. در بالای در ورودی نیز تصویری از دو فرشته بالدار روبروی یکدیگر قرار دارد که كتیبه «یا ابا عبداله الحسین» را نگه داشتهاند. با توجه به ارزش تاریخی، سقاخانه ارباب میرزا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع شهرکرد
مسجد جامع شهرکرد یا مسجد خان از جمله بناهای ارزشمند و جاهای دیدنی شهرکرد در بافت قدیمی شهر است و تقریبا در مرکز شهر و در خیابان ملت و در کوچهای به نام «مشرف» قرار دارد. مسجد توسط یکی از خوانین چالشتر به نام «حاج محمد رضاخان ستوده» که از جمله خوانین خاندان ریاحی بوده است، ساخته شد و قدمتی بیش از یکصد و شصت سال دارد. مسجد جامع شهرکرد از لحاظ معماری و وسعت کاملترین و بزرگترین مسجد تاریخی استان چهارمحال و بختیاری محسوب میشود. این مسجد تنها مسجد چهار ایوانی در این استان است.
مسجد جامع دارای دو شبستان تابستانی و زمستانی است. سبک معماری مسجد شباهت بسیاری به مسجد حکیم اصفهان دارد. این مسجد مساحتی در حدود دوهزار و پانصد متر را دربر میگیرد. کاشیکاری هفت رنگ، طاق نماها، حوض، طاقنماهای جناقی، آجرکاری، درهای چوبی، گره چینی و منبر منبتکاری شده و ... ویژگیهای معماری و هنری مسجد جامع را تشکیل میدهند.
قلعه سورک
قلعه سورک معروف به قلعه نصیرخان بختیاری از جاهای دیدنی شهرکرد است و در روستای سورک از توابع بخش کیار و در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. روستای سورک دارای آثار تاریخی دیگری نیز است، اما این قلعه که در حدود اواخر دوره قاجار ساخته شده، مهمترین اثر تاریخی روستا است.
قلعه سورک در حدود نود سال پیش به دستور نصیرخان سردار جنگ ساخته شده است. این اثر در تاریخ بیست و دوم تیرماه سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۹۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
قلعه سورک در قسمتی از روستای سورک که مسکونی نیست، قرار دارد. به این مفهوم که ساختمان قلعه بهصورت منفرد و جدا از قسمت مسکونی روستا ساخته شده است. فاصله ساختمان قلعه از آخرین بخش مسکونی روستا در حدود دویست و پنجاه متر است.