خرم آباد، شهری است کهن با تاریخی چند هزارساله در استان لرستان که به‌دلیل حضور جاذبه‌های ارزشمند تاریخی، دیدنی‌های طبیعی، آب و هوای مناسب در فصول مختلف سال به‌ویژه فصل بهار و میهمان‌نوازی ساکنانش، امروزه به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در غرب کشور تبدیل شده است. برخی از محققان براین باورند که «خایدالو» (نام کهن خرم آباد در دوران عیلامیان) و «شاپورخواست» (نام کهن خرم آباد در دوران شاپور اول ساسانی است که تا اوایل قرن هفت هجری قمری، از این شهر در کتب قدیمی نام برده شده است)، نام‌های باستانی شهر خرم آباد امروزی است که احتمالا از قرن هشتم هجری قمری، به نام کنونی، تغییر یافته است.
خرم آباد مرکز استان لرستان، سرزمین آبشارها و چشمه‌های خروشان، دیار قلعه‌های تاریخی و روستاهای جذاب با طبیعتی بکر و سرسبز است. این شهر زیبا در دره‌ای باصفا روی ساحل رودخانه خرم آباد واقع شده است. خرم آباد شهری کهن با قدمتی چند هزارساله است که در خود تمدن‌های متعدد و مختلفی از جمله کاسی‌ها، بابلی‌ها، ساسانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را جای داده است. خرم آباد همان طور که از نامش مشخص است، یکی از شهرهای خرم و سرسبز ایران با چشم‌اندازهای طبیعی فراوان و با آب و هوایی دلپذیر است. چه دوستدار طبیعت باشید، چه هوس دیدن جای تاریخی کرده باشید، این شهر برای هر سلیقه‌ای جایی برای دیدن دارد.
قلعه فلک‌الافلاک
قطعا قلعه فلک‌الافلاک یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی در شهرستان خرم آباد است که روی تپه‌‌ای کهن و در مرکز این شهر، قرار گرفته است. بنایی که احتمال می‌رود در دوران حکومت شاپور اول ساسانی و در قرن سوم میلادی، نخستین اقدامات ساخت آن، صورت گرفته است. این قلعه در مساحتی بالغ بر ۵۳۰۰ متر مربع با هشت برج، ۳۰۰ جان‌پناه و دو صحن با مصالحی همچون سنگ، آجر، خشت، ملات گچ و آهک ساخته شده است؛ اما آنچه که این قلعه را ارزشمند می‌سازد، قرارگیری آن روی صخره‌هایی سنگی است که می‌توان با حضور در آن دره تاریخی خرم آباد را به‌خوبی مشاهده کرد. نام فلک‌الافلاک را که به‌معنای سپهر سپهران است، در دوران قاجار بر این میراث ارزشمند ایران کهن نهادند و «دژ شاپورخواست»، «سابرخاست»، «دزبر» و «قلعه خرماباد»، نام‌های دیگری است که در متون تاریخی به این قلعه نسبت داده شده است. امروزه این اثر به ثبت ملی رسیده است و پس از آن به موزه فلک‌الافلاک که متشکل از قسمت‌هایی همچون باستان‌شناسی، هنرهای سنتی و مردم‌شناسی است، تغییر یافته است.
مناره آجری
سازه‌ای استوانه‌ای شکل، بر سکویی سنگی به‌شکل هندسی معکب مربع، در جنوب شهرستان خرم آباد، در محله قاضی‌آباد و داخل پارک شقایق قرار دارد که از آن به «مناره آجری» یاد می‌شود. کاربری این اثر کهن در گذشته میل راهنما و دیده‌بانی برای هدایت و راهنمایی کاروان‌های عبوری از شهر و نیز نگهبانی از خرم آباد، بوده است.
برخی از کارشناسان تاریخ ساخت این میراث ایران کهن را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند که هرچند در گذشته رفیع‌تر بوده است؛ امروزه ارتفاعی نزدیک به ۳۰ متر دارد. پس از طی ۹۹ پله می‌توان به پشت‌بام مناره رسید و چشم‌اندازی زیبا را مشاهده کرد. این اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
پل شاپوری (پل شکسته)
در نزدیکی قلعه فلک‌الافلاک خرم آباد و در ضلع جنوبی این اثر تاریخی، یکی دیگر از میراث ارزشمند ایران کهن قرار دارد که به «پل شاپوری» و در گویش محلی به «طاقِ پیل اِشکِسّه» شهرت یافته است. قدمت این اثر به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و شاهکاری از هنر معماری آن دوران است. پل شاپوری زمانی راه موصلاتی غرب لرستان با شرق، خوزستان و تیسفون که از آن به پایتخت ساسانی یاد می‌شود، بوده است. این پل که دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰ قرن است، دارای طولی برابر با ۲۳۰ متر و بیش از ۱۹ طاق است که متاسفانه تنها پنج طاق آن برجای مانده است.
بقعه باباطاهر
یکی دیگر از جاهای دیدنی خرم آباد، بقعه‌ای است کهن که اهالی خرم آباد معتقدند متعلق به باباطاهر، شاعر معروف دوبیتی‌های لکی و لری است. این بقعه در مرکز این شهرستان و در ضلع غربی قلعه فلک‌الافلاک قرار دارد. طراح این اثر تاریخی، نقشه بنا را با معماری ساده و متشکل از گنبد خانه‌ای و یک ورودی طرح‌ریزی کرده است. ساختمان اصلی نیز به‌شکل هندسی هشت ضلعی است و گنبد ارتفاعی بالغ بر ۶ متر تا سطح زمین دارد. مقبره شاعر معروف درون زیرزمین (سردابه) قرار گرفته است و روی آن را با ضریحی چوبی پوشانده بودند که در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. در قسمت غربی ساختمان بقعه، اطاق کوچکی متصل است که به نظر می‌رسد، قدمت آن به دوران حکومت هخامنشی باز می‌گردد و به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.
بیشتر مردم بقعه باباطاهر خرم آباد را با باباطاهر عریان همدان اشتباه می‌گیرند. در لرستان افرادی که اهل حق هستند، «بابا» لقب می‌گیرند و احتمالا این بقعه به یکی از این افراد تعلق دارد. قدمت ساختمان بقعه به دوران صفوی باز می‌گردد.
مسجد جامع خرم آباد
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان خرم آباد، بنایی است تاریخی و مذهبی، متعلق به اواخر قرن ۱۰ هجری قمری که به مسجد جامع این شهر شهرت یافته است. این میراث ایرانی در سال ۹۷۰ هجری قمری و به فرمان شاه پرور سلطان، دختر اغوربیک که از اتابکان لرستان بود، احداث شد. بازسازی‌ها و مرمت‌های متعددی در ادوار مختلف روی این بنا صورت گرفته تا به‌شکل امروزی، متشکل از ایوانی در بخش شرقی، طاق‌ها، گنبد و شبستان ستون‌دار درآمده است. سه سنگنبشته در این مسجد وجود دارد که دربرگیرنده دستورات دوران حکومت صفویان است.
سنگنبشته خرم آباد (برد نوشته)
میراثی باقی‌مانده از دوران حکومت سلطان محمود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی و متعلق به قرن ششم هجری قمری در شرق شهرستان خرم آباد و در خیابان شریعتی این شهرستان قرار دارد که به سنگنبشته یا در گویش محلی به برد نوشته شهرت یافته است. متنی در چهار صفحه به خط کوفی و زبان فارسی، در چهار سمت این اثر مشاهده می‌شود که با بسم‌الله شروع شده است و به نظر می‌رسد حکم امیر «ابوسعید برسق» است. موقعیت امروزی این سنگنبشته در مجاورت راه ترانزیت تهران به خوزستان است.
گرداب سنگی (گرداوبردینه)اثری باقی‌مانده از دوران حکومت ساسانیان و از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری تاریخی استان لرستان در شهرستان خرم آباد قرار دارد که به گرداب سنگی و در گویش محلی به گرداوبردینه شهرت یافته است. این میراث کهن در بخش مرکزی خرم آباد و در بافت قدیمی، درون میدان تختی قرار دارد. گرداب سنگی با استفاده از سنگ و ساروج، به‌شکل مدور با دیواره‌ای بزرگ از جنس سنگ ساخته شده است. از ویژگی‌های این سازه سنگی، حضور چشمه‌ای فصلی در داخل آن است که گرداب، گرداگرد آن قرار دارد. به نظر می‌رسد این سازه تاریخی برای سیراب کردن زمین‌ها و استفاده از آسیاب‌های آبی ساخته شده است. با شروع فصل زمستان و بالا آمدن آب چشمه، منظره‌ای بسیار زیبا ایجاد می‌شود.
حمام گپ خرم آباد
بنایی متعلق به دوران حکومت صفویان، با مساحتی نزدیک به ۸۰۰ متر مربع، با تزیینات زیبا و ساده گچبری در رسمی‌بندی‌های زیر گنبد، در مجاورت میدان گپ شهرستان خرم آباد و در مرکز این شهرستان قرار دارد که به حمام گپ شهرت یافته است. گفته می‌شود در ادوار گذشته، آب مورد نیاز حمام، توسط چاهی به نام «گور» یا «گاورو» که در بخش تون حمام قرار دارد، تامین می‌شد. به نظر می‌رسد این حمام به حسین خان ساکی تعلق داشته و ساخت آن هم‌زمان با احداث پل گپ خرم آباد بوده است.
آسیاب گبری
در بخش جنوبی خرم آباد، در محله‌ای به نام حسین‌آباد یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری غرب کشور قرار دارد که از آن به آسیاب گبری یاد می‌شود.
باستان‌شناسان این بنای کهن را متعلق به شهر شاپورخواست در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند و معتقدند که تا زمان حکومت قاجاریان مورد استفاده قرار می گرفت. معمار این سازه، آن را با پلانی مستطیل و به‌شکل هندسی مکعب با اضلاعی به طول ۲۶ متر، ارتفاعی بالغ بر ۵ متر و ۱۱ سانتی‌متر و عرضی برابر با ۶ متر طراحی و ساخته است. آسیاب گبری به‌عنوان اثر ملی کشور ثبت شده است.
دریاچه کیو
دریاچه کیو که به نگین فیروزه‌ای خرم آباد شهرت یافته است، یکی از جاهای دیدنی لرستان است که درشمال غرب آن قرار دارد و امروزه میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران سراسر کشور است. جاذبه‌ای دوست‌داشتنی با مساحتی بالغ بر هفت هکتار و عمقی بین سه تا هفت متر که به زیستگاه جانوران آبزی و پرندگان مهاجر و بومی تبدیل شده است. وجه تسمیه این دریاچه به کیو، به‌دلیل رنگ آبی و نیلی آب آن است که در گویش محلی مردم خرم آباد «گیو» به‌معنای رنگ کبود و آبی است. تسهیلات مناسب در اطراف دریاچه مانند امکانات تفریحی و شهربازی در کنار چشم‌انداز زیبا، این مکان را به یکی از تفرجگاه‌های خرم آباد تبدیل کرده است.
مجموعه توریستی مخمل‌کوه
مجموعه توریستی مخمل‌کوه یکی از مکان‌های مناسب برای تفریح و گردش در فصول مختلف سال به‌ویژه در فصل‌های بهار و زمستان است. این مجموعه در شمال شرق خرم آباد قرار دارد. در واقع مخمل‌کوه از رشته‌کوه‌های استان لرستان است که در بخش شمالی آن، در تنگه‌ای به نام «شبیخون» تفرجگاه و پارکی جنگلی را برای گردشگران ایجاد کرده‌اند. این منطقه دارای مناظر و چشم‌اندازهای بسیار زیبا و حیرت‌انگیز و محلی مناسب برای علاقه‌مندان به کوه‌پیمایی است. همچنین آبشار مخمل‌کوه که در دره مخمل‌کوه قرار گرفته است، بر محبوبیت و زیبایی این منطقه می‌افزاید.
بام خرم آباد
خرم آباد شب‌های پرستاره و دیدنی دارد و زیبایی آسمان شب این شهر جذاب در بام لرستان تماشایی‌تر می‌شود. از بام لرستان کل شهر خرم آباد زیر پاهای شما است و می‌توانید ساعت‌ها به تماشای زیبایی‌های آن بنشینید. همچنین رصدخانه کاسین نیز در این منطقه قرار گرفته و می‌توانید از آنجا به‌وسیله تلسکوپ آسمان شب‌های پرستاره لرستان را نظاره کنید.
آبشار نوژیان
آبشار نوژیان از مرتفع‌ترین آبشارهای لرستان و یکی از زیباترین جاهای دیدنی خرم آباد است که به‌دلیل رویش گیاهان دارویی در اطراف آن محبوب شده است. گردشگران بسیاری برای تماشای این آبشار زیبا و همچنین جمع‌آوری گیاهان دارویی به این آبشار می‌آیند. آبشار نوژیان در ۴۰ کیلومتری جاده کمربندی خرم آباد قرار گرفته است. پس از بازدید از آبشار نوژیان می‌توانید به آبشار وارک که پر از درختان گلابی، زالزالک و بلوط است و در نزدیکی آبشار نوژیان قرار دارد، بروید.
آبشار گریت
آبشار گریت در یکی از خوش آب و هواترین و سرسبزترین نقاط خرم آباد در میان انبوهی از درختان بلوط، زالزالک و مو با ارتفاع ۱۵ متر قرار گرفته است و از جمله جاذبه‌های طبیعی و گردشگری استان لرستان به شمار می‌رود. این آبشار در گویش محلی با نام تاف هفت چشمه نیز شناخته می‌شود.
