بهبهان شهری تاریخی در جنوب غربی ایران است. شهر بهبهان مرکز شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان است. شهرستان بهبهان از شمال و شمال شرقی به دهدشت از شرق به شهرستان گچساران، از جنوب به شهرستان گناوه، از جنوب غربی و غرب به شهرستان ماهشهر و از شمال غربی و شمال به شهرستان رامهرمز محدود شده است. آب و هوای بهبهان، آب و هوای نیمه بیابانی یا کوهپایهای است. مردم بهبهان فارسی را به گویش بهبهانی صحبت میکنند که گونهای کهن از سخن گفتن پارسی است و شباهتهایی دستوری با گویش مردم بخشهایی از استان فارس و همچنین بخشهایی ازاستان بوشهر دارد.
اراضی شهرستان بهبهان را کوههای نه چندان بلندی پوشانیده است. رودخانههای مارون (طاب)، خیرآباد و زهره این شهرستان را مشروب میکنند. هوای آن گرم است و از نظر بارندگی جزء نواحی خشک به شمار میآید. وزش بادهای خشک و سوزان شمال و بادهای مرطوب جنوب در تابستان موجب هوای شرجی این شهر میشوند. گندم، جو، کنجد و خرما از تولیدات عمده کشاورزی شهر بهبهان هستند. امروزه جمعیت بهبهان ترکیبی است از پارسیتبارهای بهبهانی، قوم لر و نیز اقلیتی از مهاجرین عرب. مردم این شهر به گویش بهبهانی تکلم میکنند.
ارجان نامی است کهن که به منطقه بهبهان اطلاق میشود. پس از ویرانی در قرن ۷ هجری قمری یک قرن نامی از آن نبوده و سپس بهبهان کنونی که ظاهراً اهالی ارجان بدان شهر کوچ کردهاند جایگزین آن شده است.
اشیایی که در کشفیات باستانشناسی سال ۱۳۶۱ به دست آمد تاریخ بهبهان را تا هزاره دوم پیش از میلاد به عقب برده است. این حلقه طلایی معروف به حلقه قدرت با بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت، یکی از آثار ارزشمند، از تمدن عیلامیان در کشور محسوب میشود. قدمت این اثر باستانی، ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده شده است.
دریاچه سد مارون یکی از جاذبههای طبیعی این منطقه، دریاچه سد مارون است. این دریاچه در فاصله کمی از بهبان قرار دارد و با برخورداری از امکانات تفریحی و اقامتی مناسب، از مقاصد جالب گردشگری در جنوب شرقی استان است.
نام اصلی و قدیمی رودخانه مارون، تاب است. این رود از کوههای نیل و چشمهسارهای دامنه کوههای سادات، از زاگرس سرچشمه میگیرد و پس از طی مسافت ۱۲۰ کیلومتری به دریاچه سد مارون میرسد و از طریق تنگ تکاب، وارد دشت بهبهان میشود. آب مارون در شهرستان کهکیلویه، پس از آبیاری دشت بهبهان، از طریق سد انحرافی جایزان، دشت جایزان را نیز مشروب میکند و در محلی به نام قلعه شیخ، پس از ترکیب با رود اعلا در رامهرمز، نام رود جراحی به خود میگیرد و به هور شادگان میریزد.
امکانات دریاچه سد مارون
دریاچه سد مارون یکی از جاهای دیدنی بهبان است و گردشگران زیادی برای گذران روزی بهدور از هیاهو به این دریاچه سفر میکنند. خوشبختانه در کنار دریاچه سد مارون امکانات تفریحی جذاب و فوقالعادهای برای گردشگران، تدارک دیده شده است. از جمله این امکانات میتوان به مجموعه تفریحی ورزشی پلاژ سد مارون اشاره کرد. این مجموعه با وسعت حدود ١٣ هکتار، جنب دریاچه سد مارون قرار گرفته و دارای فضای سبز زیبا با گونههای گیاهی متنوع است. برخی امکانات آن شامل موارد زیر میشود:
جت اسکی
قایقسواری
ماهیگیری
اتوبوس دریایی
پارک مخصوص بازی کودکان
زمین مینیفوتبال
زمین والیبال ساحلی
زمین بدمینتون
پیست دوچرخهسواری
موتور چهارچرخ
چایخانه
بقعه بشیر نذیربنای بشیر و نذیر با قدمتی که به دوره صفوی بازمیگردد، از جاهای دیدنی بهبهان محسوب میشود. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این دو مقبره منتسب به پیامبر یا سردار یهودی در شهر بهبهان وجود دارد و مردم بهبهان در روزهای شنبه به زیارت آن میرفتند. این محل اکنون دیگر حالت زیارتگاه ندارد بلکه بصورت محلی تفریحی برای مردم بهبهان در آمده است .
کوه خائیزکوه خائیز از جاهای دیدنی بهبهان است و در شمال شرق آن قرار دارد. از جمله چشماندازهای جالب توجه این کوه منظره شهر بهبهان و اطراف آن، سد انحرافی «آریوبرزن» و دریاچه پشت آن و کوه های اطراف و از همه زیباتر دریاچه سد مارون است.
راسته بازار بهبهانراسته بازار مربوط به دوره پهلوی دوم است و از آثار تاریخی و جاهای دیدن بهبهان به شمار میآید. این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بازار قدیمیترین بازار شهر بهبهان است که در زمان گذشته مرکز ثقل تجاری شهر بهبهان و حومه آن بوده، این مجموعه که متعلق به دورهی قاجار است دارای چندین راسته بوده که حرفههای مختلف در راستههای مخصوص به خود فعالیت داشتند، در حال حاضر تنها یک راسته از آن باقیمانده، بر روی دیوار راسته باقیمانده دو کتیبه قرار دارد، مصالح به کار رفته در ساخت ابزار سنگ و گچ است و از ویژگیهای آن میتوان به سقف گنبدی حجرهها و کاربرد طاق و تویزه در پوشش سقف راسته اشاره کرد.
تنگ تکاببخش اعظم جاهای دیدنی استان خوزستان را آثار تاریخی و جاذبههای طبیعی تشکیل میدهند و تنگه تکاب در نزدیکی بهبهان، تلفیقی از هردوی آنها است. تنگه تکاب که با نام تنگ تکاب نیز شناخته میشود، یک مسیر یا جاده تاریخی و طبیعی است که اتفاقات تاریخی بسیاری در آن رخ دادهاند.
بهجز سابقه تاریخی، دلیل اصلی شهرت تنگه تکاب به آریوبرزن برمیگردد؛ این تنگه محل رویارویی سردار شجاع ایرانی در مقابل لشگر بزرگ اسکندر مقدونی بوده است. شاید کمتر مسیر ترددی در ایران بتوان پیدا کرد که بهاندازه این تنگه مورد اشاره تاریخنگاران و باستانشناسها قرار گرفته باشد.
تنگه تکاب راهی کوهستانی است که در گذشته در جاده قدیمی بینالنهرین واقع و به شهر باستانی استخر و جاده باستانی خوزستان به فارس متصل میشد. طول تنگه در حدود پنج کیلومتر است و رودخانه مارون از میان آن میگذرد. تنگ تکاب دارای دو ورودی است. ورودی شرقی آن را در محل سد مارون قرار دارد که وجود سد عملا آن را مسدود کرده است و تنها میتوان از ورودی غربی وارد تنگه شد.
موزه بهبهانموزه بهبهان در سال ۱۳۸۴ در دو بخش باستانشناسی و مردمشناسی افتتاح شد. با یک تالار بزرگ و سه تالار کوچک، در موزه بهبهان آثار نفیسی نگهداری میشود که از برجستهترین آنها میتوان به حلقه قدرت ارجان اشاره کرد. در تالار بزرگ گوشههایی از زندگی، آداب و رسوم مانند مراسم عروسی و حرفههای سنتی مانند کشاورزی و عبابافی به نمایش گذاشته شده است. در تالار دوم گوشهای از یک خانه سنتی را میتوان دید، تالار سوم به اشیای مردمشناسی و زیورآلات زنانه اختصاص دارد و آخرین تالار شامل نسخ خطی و سکههای مربوط به ادوار گوناگون و اشیایی از تمدن ایلام میشود. این موزه بهعنوان یکی از جاهای دیدنی بهبهان، در تمام طول سال میزبان گردشگران است.
قلعه مدرسهبنای تاریخی قلعه مدرسه از جاهای دیدنی بهبهان در استان خوزستان است و در نزدیکی روستای قلعه مدرسه قرار دارد. بنای تاریخی خیرآباد (قلعه مدرسه) با چهار قرن قدمت در سال ۱۰۸۹ هجری قمری همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی به دستور حسین علی خان زنگنه(حاکم ایالت بهبهان و کهگیلویه) ساخته شد. وسعت این بنا که از آجر پخته و گچ ساخته شده در ابتدا ۹ هزار ۹۴۳ مترمربع بوده و دارای قسمتهای مختلف از جمله مسجد، حجره برای معلمان، آشپزخانه، حمام و بازارچه بود که هم اکنون تنها بنای اصلی مدرسه باقی مانده و آثار بقیه بناها از بین رفته است.
آتشکده چهارطاقچارتاقی خیرآباد (آتشکده چارتاقی) با قدمتی که به دوره ساسانیان بازمیگردد، از جاهای دیدنی بهبهان است و در جاده بهبهان به دهدشت، در منطقه خیرآباد علیا قرار دارد. این اثر در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۲۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این بنا، سنگ، گچ و لاشه است که در طول صدها سال گنبد بزرگ و حجیم بنا را حفظ کرده است. چهارطاقی خیرآباد با چهار فیلگوش پوشیده و طاق روی آن احیا شده است.
مسجد جامع بکانمسجد جامع بکان از جاهای دیدنی بهبهان در استان خوزستان به شمار میآید. این مسجد در شمال شهرستان بهبهان، در کنار رودخانه تاب و شهر قدیم ارجان قرار دارد امروزه قدمگاه امام رضا (ع) خوانده میشود. بنای کنونی مسجد، ساده و کوچک مشتمل بر شبستان گنبدداری است که با استفاده از مصالح سنگ و گچ ساخته شده است. بنای اولیه مسجد، منسوب به قرون اولیه اسلامی است و در گذشته دارای کتیبههای تاریخی و قرآنی بوده است.
مجموعه بکانمجموعه بکان (پل، حمام) از جاذبههای تاریخی و جاهای دیدنی بهبهان به شمار میآید. معماری حمام به صورت چهار ايوانی است که در حال حاضر به علت اينکه کف آن تا ارتفاع زيادی بر اثر ريزش سقفها و سنگهای کناره دره پر شده است، پلان آن کاملاً ديده نمیشود، يک قسمت مربع شکل مرکزی است که چهار ايوان در چهار جهت آن قرار داشته است. ايوانها که در روی چهار ستون قرار داشتهاند با طاقهای جناقی به هم متصل شده و قسمت مرکزی سقف گنبدی شکل داشته که در حال حاضر ريخته است. پل بکان مربوط به دوره ساسانیان است که قسمت بیشتر این پل که در محل قدیمی شهر ارجان قرار دارد زیر آب رفته است و فقط قسمت کمی از آن مشخص است و متاسفانه در حال تخریب است. این پل که از جمله اولین آثاری است که در شهرستان بهبهان به ثبت رسیده در حال حاضر ستونهایی برجا مانده است.