مهروماه

دامغان یکی از شهرهای کهن و میراث‌دار تمدن پارتیان و جزو استان سمنان است. این شهر تاریخی که در گذشته با نام صددروازه شهرت داشته است یکی از مهمترین پایتخت‌های اشکانیان به شمار می‌رفت. این شهر دوره‌های تاریخی بسیاری به خود دیده است. در دوره اسلامی بویژه در دوره سلجوقی و دوره مغول نیز به عنوان یکی از مراکز مهم ایران شناخته می‌شد. کهن بودن و بافت تاریخی شهر دامغان سبب می‌شود که جذابیت شهر چندین برابر شود. از طرفی علاقمندان و محققین تاریخ و آثار باستانی ایران را به سمت خود جذب می‌کند. دامغان یکی از شهرهایی است که آثار تاریخی آن بویژه تپه حصار  و محصولات اقتصادی آن بخصوص پسته، سبب شهرتش شده‌اند.
ارتفاع شهر از سطح دریا ۱۱۷۰ متر، شهر دامغان دارای تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد است به همین دلیل در فصول گرم سال از خنک‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود. شهر دامغان چون از شمال به البرز و از جنوب به کویر متصل است دارای دو نوع آب و هواست به همین دلیل دارای خاک حاصلخیز برای کشت برخی میوه‌ها است. مهمترین محصول این شهر پسته است که شهرت بسیاری در ایران دارد.
علاوه بر پسته، خربزه و انگور را می‌توان از محصولات با کیفیت این شهر دانست.
 مردم این شهر به زبان فارسی و لهجه دامغانی صحبت می‌کنند.دقت در فرهنگ مردم شهر نشان می‌دهد که این مردمان بسیار به امور مذهبی پایبند هستند. بیشتر رسم و رسوماتی که در این شهر وجود دارد مربوط به ماه رمضان است، برای مثال در این شهر رسم بر این است که در شب اول ماه رمضان کشمش پلو پخت می‌شود. پخت انواع نان‌های روغنی و شیرینی در ماه رمضان در شهر دامغان، یکی دیگر از رسوم مردم این شهر است.از دیگر رسوم معروف شهر دامغان مراسم گل‌غلتان نوزادان است که در اولین بهار زندگی آنها صورت می‌گیرد. در این مراسم زنان برای چیدن گل به باغ می‌روند و با خواندن ذکرهای مختلف شروع به چیدن گلهای محمدی می‌کنند و با آوردن گلها به منزل، نوزاد را در مراسمی با گل شستشو می‌دهند.
 
 1. مسجد تاریخانه دامغان

به یقین می توان «تاریخانه» را که در جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است،به عنوان یکی از عبادتگاه های باشکوه و ارزشمند ایران کهن معرفی کرد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهم ترین و کهن ترین عمارت در شهرستان دامغان است.
متاسفانه در عصر حاضر تنها بنایی متروکه و صد افسوس ساختمانی مخروبه را شاهد هستیم که دارای 26 ستون دایره ای شکل با ارتفاعی نزدیک به 6 متر از زمین تا پشت بام است که آن را به «چهل ستون» می خوانند.

نکته ی جالب در مورد این بنای کهن، قدمت آن است که طی پژوهش های انجام شده توسط اداره ی کل باستان شناسی، به نظر می رسد بنای نخستین آن آتشکده ای بوده است که با الگوبرداری از ساختمان های دوران حکومت ساسانیان، احداث شده و در قرن دوم هجری قمری، زمانیکه اعراب مسلمان بر ایران تسلط یافتند، تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شد. در مورد وجه تسمیه این بنای کهن به تاریخانه، به نظر می رسد که «تاری» به معنای «خدا» است.
بنابراین پس از آنکه این اثر تاریخی به مسجد تغییر یافت،
به «ناری خانه» و پس از آن نیز به «تاریخانه» شهرت یافت.

2. برج طغرل دامغان

از جاذبه های تاریخی و کهن شهرستان دامغان،بنایی است کهن که در بخش جنوبی روستای «مهماندوست» این شهرستان قرار گرفته است.
سازه ای که به «برج طغرل» شهرت یافته و شاید علت نام گذاری آن،شباهت بسیار آن به «برج طغرل شهر ری» است.
در کتاب «مطلع الشمس» در مورد این سازه ی ارزشمند ایران کهن چنین برجای مانده است:
«برجی بسیار معتبر از قدیم مثل برج طغرل بیک ری و میل رادکان در جنوب مهماندوست و مغرب مایل به شمال امام آباد دیده می شود که دور دایره آن از خارج 34 ذرع (بیش از 35 متر) و قطر آن از داخل 7 متر و 20 سانتی متر است.
این برج دوازده تَرک دارد که یکی از ترک ها ورودی است و عرض هر تَرکی 1/23 متر و بعد از 10 ذرع و نیم ارتفاع سه فقره مقرنس از آجر به وضع های بسیار خوب انیق ساخته شده و پس از آن کتیبه ایست به عرض سه چهار یک به خط کوفی و بالای آن کتیبه دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع می شود، اما فعلاً گنبد آن خراب و آنچه باقی است به ارتفاع 14 ذرع می باشد، در برج رو به جنوب و یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگ چین در داخل برج دیده می شود، گویند این برج مزار امامزاده قاسم از اولاد حضرت موسی بن جعفر (ع) می باشد ولی ساختمان آن به مقبره شباهت ندارد»
در این میراث ساخته شده از آجر، می توان ظرافت و هنرمندی دستان سازنده ی آن را در تزئینات انجام شده با قدمتی نزدیک به هزار سال، به خوبی مشاهده کرد که از نکات قابل توجه در معماری این بنای ارزشمند ایران است.

3. محوطه تاریخی تپه حصار دامغان

محوطه ی تاریخی تپه حصار دامغان، یکی از ارزشمندترین میراث ایران کهن است که در کنار ه های بخش جنوبی این شهرستان قرار دارد. این منطقه ی باستانی پس از کاوش ها و پژوهش های انجام شده توسط «اریش فردریش اشمیت» ( از باستان شناسان مطرح دنیا با تابعیت آلمانی-آمریکایی است که پژوهش های وسیعی در نواحی مختلف ایران انجام داد و مناطق باستانی و تاریخی ارزشمندی از کشور را کشف کرد)، و برای اولین بار کشف شد.با توجه به اطلاعات به دست آمده،آثار کشف شده در این مکان قدمتی در حدود 2000 تا 2200 سال قبل از میلاد مسیح دارند.
پس از سه بار کاوش در این منطقه ی تاریخی، که بواسطه ی کشف تعدادی گل نبشته منقوش به خط میخی بابلی قدیم، اطلاعاتی قابل توجه در مورد تپه حصار بدست آمد که هنوز این گل نبشته ها ترجمه یا به اصطلاح خوانده نشده است. آثاری که دارای پیشینه ای به قدمت 2000 تا 2200 سال پیش از میلاد مسیح است. هرچند برخی این کشفیات ارزشمند را گواهی برای مبادلات فرهنگی تمدن های فلات ایران و بین النهرین در گذشته های دور می پندارند،
اما متاسفانه جزئیات و اطلاعات دقیقی از آن، در دست نیست.

4. آرامگاه پیر علمدار دامغان

در شمال شرقی شهرستان دامغان و در مجاورت مسجد جامع این شهرستان،بنایی متعلق به دوران حکومت «سلطان مسعود غزنوی» قرار دارد ,به «مقبره ی پیر علمدار» شهرت یافته است.
این اثر تاریخی در واقع برجی است مدور، بسیار زیبا و ساخته شده از آجر که ارتفاعش به 13 متر می رسد. به نظر می رسد که این برج، آرامگاه یکی از فرمانروایان قومس یا همان دامغان قدیم به نام «محمد بن ابراهیم»، پدر «ابوحرب بختیار» است که در اوایل قرن 5 هجری قمری احداث شده است. این اثر تاریخی که علاوه بر هنر آجرکاری در آن شهرت بسیاری دارد، بواسطه ی کتیبه ای ساخته شده از گچ که در اطراف ایوان مقرنس برج قرار گرفته است نیز بسیار مشهور است.

5. خانه لطفی دامغان

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری در شهرستان دامغان، عمارتی است تاریخی و متعلق به حکومت قاجاریان که از بخش های متعددی از جمله خانه ی مستخدمین، اصطبل، حیاط بیرونی، حیاط پشتی، حیاط اندرونی و … تشکیل شده است. تزئینات انجام شده در این عمارت، بسیار زیبا و چشم نواز بوده و معماری و طرح بنا جالب و زیبا است.
تماشای این ساختمان قدیمی برای علاقه مندان به تاریخ و بناهای تاریخی ایرانی،جالب و دوست داشتنی خواهد بود.

6. بنای فتحعلی شاهی دامغان

«بنای فتحعلی شاهی» یکی دیگر از جاذبه های گردشگری در شهرستان دامغان است که سازندگان وقت، آن را درون استخری که آب «چشمه علی» در آن جاری می شود، ساخته اند. این بنای زیبا متشکل از دو طبقه با پلانی به شکل مستطیل و در دو نما است که نمای بخش شمالی را دو ستون بسیار زیبا با پوششی از چوب، تشکیل داده است.
نکته ی جالب در مورد ساخت این بنا،استفاده از ملاط ساروج برای استحکام بخشی بیشتر به دلیل قرارگیری آن درون آب است.

7. برج چهل دختر دامغان

در بخش غربی شهرستان دامغان، بنایی قدیمی با پیشینه ای حدود اواسط قرن 5 هجری قمری مشاهده می شود که به «برج چهل دختر« شهرت یافته است. سازه ای آجری که در پشت آرامگاه امامزاده جعفر، در کنار جاده ی دامغان به سمنان و با ارتفاعی بالغ بر 15 متر ساخته شده است. با توجه به کتیبه ای تقریبا ناخوانا به خط میخی که در بخش خارجی برج قرار دارد می توان قدمت آن را متوجه شد. ساختمان چهل دختران دامغان، به دلیل بهره مندی از گنبدی بزرگ، تزئینات زیبای نمای بیرونی، خطاطی و نیز استحکام قابل توجه آن که با گذشت زمان بسیاری همچنان پابرجاست، یکی از ارزشمندترین و زیباترین آثار تاریخی باقیمانده از ایران کهن در شهرستان تاریخی دامغان است که با توجه به کتیبه ی موجود به نظر می رسد که به همت «باو شجاع اسفر بیگی، پیر اصفهان» احداث شده است.

8. غار شیربند دامغان

یکی از زیباترین پدیده های طبیعی و دیدنی های شگفت انگیز در شهرستان دامغان، در 12 کیلومتری شمال شرقی این شهرستان قرار دارد که به «غار شیربند» شهرت یافته است.
این اثر طبیعی و بسیار زیبای استان سمنان را می توان از زیباترین غارهای موجود در ایران برشمرد.
دهانه ی غار در کوهی صخره ای در ارتفاع 50 متری از سطح رودخانه قرار دارد، مشاهده می شود.
طبق اظهارات زمین شناسان، غار شیربند دارای پیشینه ای بین 136 تا 190 میلیون سال است.
حضور قندیل های آهکی در رنگ ها و اندازه های مختلف و رسوبات کربنات کلسیم محلول در آب که شبیه به گچ بری های عمارات مجلل و کاخ های باشکوه است و به شکل گل کلمی و بلورهای سوزنی شکل دیده می شود،زیبایی قابل توجهی را به بخش داخلی آن بخشیده است.
جالب است بدانید که طبق اظهارات زمین شناسان،این غار زیبا دارای پیشینه ای بین 136 تا 1900 میلیون سال است.

9. غار چاه دیو دامغان
پدیده ای زیبا، منحصربه فرد و جالب در 10 کیلومتری از شهرستان دامغان،روستای طاق و در شمال مزرعه ی فرح زاد قرار گرفته است که به نام «غار چاه دیو» شناخته می شود.
شگفتی غار در این است که بر خلاف تمامی غارهای موجود، در دل کوه قرار نگرفته است، بلکه می توان آن را درون چاهی که در دل دشت واقع شده است، مشاهده کرد. عمق چاه به 7 متر می رسد و دهانه ی ورودی آن به گونه ای است که رهگذران نمی توانند آن را مشاهده کنند. در مورد این غار روایات مختلفی بر سر زبان ها است.
برخی از مردم معتقدند که در این منطقه دیوی به نام «زینل» وجود داشته است که چاه و غار را کنده و ایجاد کرده است. برخی دیگر نیز معتقدند که این غار در مسیر رودخانه قرار داشته و بر اثر سیل های متعدد که در ادوار مختلف بوجود آمده است، راهی به داخل آن باز شده و چاه امروزی را بوجود آورده است.
بازدید از این غار زیبای زیرزمینی،برای علاقه مندان به غار گردی و طبیعت گردی بسیار هیجان انگیز خواهد بود.

10.قلعه دولت آباد دامغان

قلعه دولت آباد دامغان از آثار تاریخی و جاهای دیدنی دامغان است و قدمت آن به اواخر دوره صفوی - اوایل دوره قاجار بازمی‌گردد. برخی از بخش‌‌های قلعه شامل خانه‌های خشتی، شاه‌نشین، بادگیر و برج دیدبانی می‌شود که قسمت‌های زیادی از آن‌ها بر اثر مرور زمان از بین رفته‌اند. با توجه به ارزش تاریخی، قلعه دولت آباد در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۶، با شماره ثبت ۱۹۳۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

11.بازار دامغان

بازار دامغان یکی از بناهای قاجاری و مکان های دیدنی دامغان به ‌شمار می‌رود. سقف دالانی این بازار گنبدی شکل است و گنبدها یکی در میان دارای نورگیر هستند. بازار دامغان که در راسته خیابان امام قرار دارد و از غرب به شرق خیابان امتداد می‌یابد، ورودی‌هایی متعدد دارد. دو دهنه از ورودی‌های بازار به سمت خیابان امام، یک دهنه به سمت بلوار جنوبی، یک دهنه به سمت میدان امام، یک ورودی از سمت خیابان باغ جنت و یک ورودی از سمت تکیه درب قلعه است. از دیگر ویژگی‌های معماری بازار دامغان می‌توان به تویزه‌های جناغی روی نیم‌ ستون‌ها اشاره کرد. این اثر در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۹۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

12.دیوار بارو دامغان

دیوار بارو دامغان برای محافظت از شهر در زمان تهاجم دشمنان ساخته شده بود. از این دیوار عظیم که در پیرامون دامغان یادگارهایی از آن به‌ چشم می‌خورد، در قسمت جنوب حدود ۱۶۱۰ متر، در شرق حدود ۱۶۲۰ متر و در شمال حدود ۱۵۰ متر از آن باقی مانده است. با قدمتی که به اوایل دوران اسلامی یا پیش از آن بازمی‌گردد، از دیوار بارو دامغان به‌عنوان بزرگ‌ترین بنای خشتی ایران بعد از ارگ بم یاد می‌شود. این اثر ارزشمند از جاهای دیدنی دامغان به شمار می‌آید و در سال ۱۳۷۵ و به شماره ۱۷۹۹، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

13.گنبد زنگوله دامغان 

گنبد زنگوله دامغان از بناهای به یادگار مانده از قرن هفتم هجری است و از جاهای دیدنی دامغان به شمار می‌آید. در ساخت این بنا از خشت خام استفاده شده است. وجود چند نمای قبر مانند در داخل و عدم شناخت هویت واقعی بنا، روایات زیادی را در مورد مدفونین زیر این گنبد به وجود آورده‌اند. برخی شخص مدفن در این بنا را یکی از سرداران یعقوب لیث صفاری به نام «زنگارود» می‌دانند و نام زنگوله را تغییری از همین نام می‌دانند. گنبد زنگوله در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶، با شماره ثبت ۶۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

14.کاروانسرای سپهسالار امیریه

کاروانسرای سپهسالار امیریه از آثار به‌جای‌مانده از دوران قاجار به‌ شمار می‌رود و در فاصله کمی از شهر دامغان قرار دارد. هرچند این کاروانسرای باارزش در تاریخ ۶ آذر ۱۳۶۲ با شماره ثبت ۱۶۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید؛ اما اکنون در حال تخریب است. 

15.امامزاده جعفر دامغان
امامزاده جعفر دامغان را به یکی از نوادگان نسل امام زین العابدین(ع) نسبت می‌دهند. دو سنگ نبشته مفصل با تاریخ‌های ۸۱۶ و ۸۵۱ در دو دو سوی در ورودی امامزاده نصب شده است که از نظر تاریخی ارزش و اعتبار زیادی دارند. گنبد مزار بنا به‌صورت شلجمی و با به‌کارگیری آجر ساده بنا شده است و روی سنگ سیاه مزار، نسب امامزاده و سوره مبارکه توحید به خط کوفی به چشم می‌خورد. با توجه به ارزش تاریخی و فرهنگی، این بنا از دیدنی های دامغان به شمار می‌آید و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

16.مسجد شکرالله
مسجد شکرالله که با نام مسجد حاج شکرالله نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی مسجد تاریخانه قرار گرفته است و از بناهای خشتی و جاهای دیدنی دامغان به‌ شمار می‌رود. با قدمتی که به دوره ایلخانی بازمی‌گردد، پلان بنای مسجد به شکل مربع است و سقف آن را به‌صورت گنبدی ساخته‌اند. از ویژ‌گی‌های جالب مسجد شکرالله وجود دو محراب در آن است. این اثر در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۸۰۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

17.پایگاه نجوم دامغان

پایگاه نجوم دامغان که با نام پایگاه علوم و ستاره‌شناسی ورکیان نیز شهرت دارد، در کیلومتر پنج محور دامغان اصفهان واقع شده است و از بهترین جاذبه های گردشگری دامغان برای علاقمندان به ستاره‌شناسی محسوب می‌شود. با افتتاح در سال ۱۳۸۹، این پایگاه در روستای ورکیان قرار دارد و مکان مناسبی برای رصد ستارگان به‌شمار می‌رود. مساحت کلی مجموعه معادل با دو هزار و ۵۰۰ متر مربع است و از آن به‌عنوان اولین پایگاه نجوم روستایی در ایران یاد می‌کنند. این مجموعه متشکل از بخش‌های مختلفی از جمله ساختمان آسمان‌نما و رصدخانه است.  

18.تپه‌های مریخی دامغان

تپه‌های مریخی دامغان از پدیده‌های زمین‌شناختی بسیار جذاب و جاهای دیدنی دامغان به شمار می‌آید و در چند نقطه قرار گرفته‌اند كه اصلی‌ترین آن‌ها در دهستان تویه رودبار در مسیر روستای نمكه، در ۵۷ كیلومتری شمال دامغان و دیگری در نزدیكی روستای رشم و در ۱۳۰ كیلومتری جنوب دامغان است. از این منطقه به‌عنوان یكی از شبیه‌ترین مكان‌های كره زمین به سیاره مریخ یاد می‌کنند و با همین عنوان در ناسا به ثبت رسیده است.