فیروزآباد واقع در استان فارس یکی از شهرهای باستانی و بسیار کهن ایران است که دارای شهرت زیادی در در دوره ساسانی بود.فیروزآباد با نام‌های شهر گور یا اردشیرخوره به‌معنای «فر اردشیر» یکی از شهرهای معروف ایران در دوره ساسانی است. این شهر که سازنده آن اردشیر، موسس سلسله ساسانی بوده است در زمان وی به‌عنوان پایتخت حکومت وقت و از مراکز شهری معروف عصر ساسانی بوده است. این شهر در سراسر دوره ساسانی اهمیت خود را حفظ کرد و همواره به‌عنوان یکی از کرسی‌نشین‌های ایالت فارس مطرح بود. شهر فیروزآباد به‌دلیل داشتن سابقه باستانی دارای جاذبه‌های بسیار زیاد تاریخی است.
جغرافیافیروزآباد با داشتن مساحتی در حدود ۱۴۶۹ هکتار، در ۹۶ کیلومتری جنوب شیراز قرار دارد. این شهر در سه کیلومتری محوطه باستانی گور قرار گرفته است. سابقه این شهر به دوره هخامنشیان می‌رسد، اما اوج شهرت و آثار بازمانده آن مربوط به زمان ساسانیان بوده است. شهر فیروزآباد در تاریخ باستانی ایران با نام‌های گور، جور و اردشیرخوره آمده است. این شهر دارای جمعیتی در حدود ۶۵۰۰۰ نفر است.
تاریخچهبانی شهر فیروزآباد اردشیر بابکان بوده است. وی در زمان حاکمیت اردوان پنجم اشکانی بر وی شورید و با قرار دادن فیروزآباد به‌عنوان پایتخت خود، بر اردوان پیروز شد. فیروزآباد در تمام دوره حاکمیت ساسانیان یکی از پنج ایالت فارس بود. این شهر در دوره اسلامی هم توانست شهرت و اهمیت خود را حفظ کند. معماری فیروزآباد به‌صورت کاملا دایره‌ای شکل، در نظر گرفته شده بود. شاید بتوان گفت فیروزآباد تنها شهر گرد با معماری دایره‌ای شکل در تمامی جهان است.
بعد از ورود اسلام به ایران شاید اولین دوره اوج‌گیری فیروزآباد را بتوان در دوره حاکمیت آل‌بویه دانست. چراکه آل‌بویه مرکز حاکمیت خود را در شیراز بنا گذاستند. در همین دوره بود که فیروزآباد دارای مسجد جامع، بیمارستان، کتابخانه و... شد. در قرن هفتم هجری، فیروزآباد کهن متروک شد. در دوره‌های بعد روستایی در بیرون شهر شکل گرفت که نام کوشک داشت و شهر امروزی فیروزآباد را تشکیل و گسترش داد. در این مکان عمارت حاج عمادالملک، قلعه‌ای کوچک و بازار آن، مهم‌ترین بخش‌های این روستا تا دوره قاجار بود. فیروزآباد به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر خلیج‌فارس و بنادر جنوب ایران، دارای رونق اقتصادی و پروژه‌های تفریحی و تجاری بسیار در حال ساخت است. فیروزآباد دارای جاده مستقیم به بندر سیراف و بندر عسلویه و بندر بوشهر است.
تصویر زیر
مسجد جامع شهر است.
کاخ اردشیر بابکان (آتشکده فيروزآباد)
کاخ اردشیر بابکان از جاهای دیدنی فیروزآباد محسوب می‌شود و در استان فارس، ۳ کیلومتری شهرستان فیروزآباد قرار گرفته است. به نظر می‌رسد عبور نهر آبی از بخش شرقی کاخ، از دلایل آبادانی منطقه‌ای (شهر گور که نام قدیم فیروزآباد بوده و به اردشیر خوره نیز معروف است) که کاخ ساسانی در آن احداث شده است، به شمار می‌رود. از بناهای نزدیک این کاخ می‌توان به امامزاده جعفر (این مکان مقدس در شهر قدیم و متعلق به دوران ایلخانیان است)، چندین سنگ قبر (به نظر می‌رسد تاریخ حک شده بر یکی از این سنگ‌ها متعلق به سال ۷۴۱ هجری قمری است)، قلعه حسن‌آباد، چندین روستای تاریخی، ساختمان آشپزخانه (این عمارت در پشت کاخ قرار گرفته است)، نقارخانه (در نزدیکی کاخ واقع شده است) و آتشکده، اشاره کرد.
در این عمارت ستون‌هایی چهارگوش و نیمه‌ستون‌هایی از سنگ میخکی مشاهده می‌شود که مشابه آن‌ها را می‌توان در بناهای دوران حکومت اشکانیان نیز یافت. استادان و هنرمندان گچبر آن دوران، با به کارگیری فنون و مهارت‌های ناب ایرانی، تزئینات گچبری بسیار زیبا و حیرت‌انگیزی را که از نمونه کارهای معماری دوران پادشاهی ساسانیان است، در بخش درونی بنا و روی سنگ‌ها ایجاد کرد‌ند که چشم هر گردشگر خارجی را به حسب تحسین گرد و زبان‌شان را به موجب تمجید، مجبور به سخن می‌سازد. در بخش بالای ایوان‌های کوچک که به اینواچه معروف است و همچنین درگاه‌ها، گیلوئی‌هایی (قسمت مابین طاق عمارت و دیوار که بر آن نقاشی و گچبری کنند) تعبیه شده که با توجه به سبک و روش گیلوئی‌های به کار رفته در بالای درگاه‌های مجموعه تخت جمشید، می‌توان آن‌ها را مانند هم درنظر گرفت. برخی از کارشناسان معماری و باستان‌شناسان ایرانی معتقدند، باوجود احداث این عمارت کهن، در بدو پادشاهی ساسانیان، می‌توان از آن به عنوان یکی از عمارات و بناهای شگفت‌انگیز دوران خود نام برد. اثری که باعث فخر و مباهات هر ایرانی نسبت به هنر مردم روزگاران پیشین و مهارت معماران و سازندگان دوران گذشته کشور می‌شود.
سنگ نگاره پادشاهی اردشیر بابکان
سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان یکی از سنگ‌نگاره‌های اردشیر بابکان است که در فیروزآباد قرار دارد. در این سنگ‌نگاره اهورامزدا و اردشیر بابکان در مقابل هم ایستاده‌اند و اهورامزدا در حالی که حلقه‌ی پادشاهی را از روی محراب آتش به دست اردشیر می‌دهد، وی را به شاهی منصوب می‌نماید. در پشت سر اردشیر، ولیعهد شاپور و دو شاهزاده‌ی دیگر ایستاده‌اند. نقوش بسیار موزون ترسیم شده و نمای نیمرخ دارند و چیدمان آن‌ها مانند نقش برجسته‌ی مهرداد دوم در بیستون است. با این وجود، سنگ‌تراشی این نقش به شدت از آثار اشکانیان فاصله گرفته و به الگوهای متداول هخامنشیان گرایش یافته است.
منار میلو
منار میلو یکی از سازه‌های مرتفع دوره ساسانی است و در مرکز شهر گور در فیروز آباد فارس قرار دارد. این منار چهارگوش است و از جنس سنگ خارا و ملاط گچ ساخته شده است. بلندی این منار ۳۳ متر و ضلع هر قاعده آن ۱۱ متر است. این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
غار اشکفت گاوی
غار اشکفت گاوی مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شهرستان فیروزآباد، جاده فیروز آباد به شیراز، محوطه تنگاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این غار از آثار با ارزش دشت مرودشت در دوره پیش از تاریخ است. از "غار اشکفت گاوی" یافته‌های باستانی متنوعی به دست آمده است که می توان به تدفین انسانی متعلق به انسان هوشمند (هوموساپینس)، ابزارهای سنگی و ابزار استخوانی اشاره کرد. در میان بقایای مزبور تعدادی استخوان انسانی نیز کشف شده بود که به آمریکا منتقل شده است. بقایای انسانی شامل ده قطعه از بخش‌های مختلف جمجمه و دیگر اعضا انسانی بوده است.
تنگ خرقهتنگ خرقه دره‌اى سرسبز و خرم در شهرستان فيروزآباد است. اين دره که پوشش جنگلى زيبا، چشمه‌سارهاى فراوان و باغ‌هاى پربار دارد، يکى از گردشگاه‌هاى ديدنى استان فارس است. افزون بر اين، بقعه امامزاده خرقه، در اين دره به آن، جنبه زيارتگاهى نيز بخشيده است. قلعه خرقه نيز به نوبه خود در جذب ايرانگردان علاقه‌مند به آثار تاريخى بسيار مؤثر است. از مکان های سياحتی و طبيعی فيروزآباد می‌توان به آبشار تنگ خرقه، چهل چشمه حنيفقان، رودخانه تنگاب، رودخانه کنارسياه، تنگ هايقر و چشمه رنجبيران نام برد.
چشمه تنگابچشمه تنگاب در ۱۰ کیلومتری جاده اصلی مسیر شیراز به فیروزآباد واقع شده است که به دلیل خروج حجم زیادی آب از آن مورد توجه قرار گرفته و منطقه گردشی مناسبی است. از این چشمه ۶۰ لیترآب در ثانیه بیرون می‌آید که بسیار خنک و با کیفیت است.
نقش برجسته پیروزی اردشیر
نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان در فاصله دو کیلومتری نقش برجسته تنگاب و در همان سمت کوه ، نقشی بر کوه حکاکی شده است که به نقش برجسته جنگ تن به تن و یا دف و چنگ مشهور است و از سده سوم میلادی به یادگار مانده است. نقش پیروزی که اولین و بزرگ‌ترین نقش‌برجسته‌ی ایران است، یکی از نقش برجسته‌های مربوط به دوره‌ی ساسانیان است که در آن پیروزی اردشیر بر اردوان پنجم حجاری گردیده است. این اثر در شهرستان فیروزآباد و پیرامون رودخانه‌ی فیروزآباد و برفراز صخره‌ای قرار گرفته است.
گنبد نمکی مورجان فیروزآباد به برجستگی‌هایی که به علت حرکت و بالا آمدن نمک پدید می‌آیند، گنبد نمکی نامیده می‌شوند. در ناحیه رسوبی زاگرس در جنوب غربی ایران گنبدهای نمکی زیادی وجود دارند که گنبد نمکی مورجان یکی از آن‌ها است. این کوه نمکی در نزدیکی روستای مورجان در جنوب غربی شیراز در منطقه کوهمره سرخی واقع شده است.
چهار طاقی کنار سیاه بنایی چهارطاقی مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان فیروزآباد، بخش مرکزی، منطقه کنار سیاه واقع شده و این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه دختر فیروزآباد در شش کیلومتری جاده فیروزآباد قرار دارد که به گفته‌ی هرمان، ارشیر ساسانی آن را در اواخر دوره اشکانیان و قبل از شورش علیه اردوان ساخته است.
از جاذبه‌های طبیعی دیگر فیروزآباد می‌توان به
دریاچه و سد تنگاب در فاصله ۱۲کیلومتری فیروزآباد اشاره کرد که روی رودخانه فیروزآباد قرار گرفته است.
دریاچه تنگاب پشت سد خاکی تنگاب در شهر فیروزآباد در مجاورت منطقه شکار ممنوع پادنا واقع شده است و محل مناسبی برای تماشای پرندگان مهاجری چون انواع لک لک‌ها، پلیکان‌سانان، کشیم‌سانان و آبچلیک‌ها است.
روستای گردشگری رودبال، در ۲۰ کیلومتری فیروزآباد قرار دارد که به‌دلیل داشتن رودخانه و تنگ، یکی از زیباترین روستاهای گردشگری محسوب می‌شود.
رودبال (فیروزآباد)، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان فیروزآباد در استان فارس ایران است. تنگ رودبال و چشمه رودبال یکی از زیباترین نقاط شهرستان فیروزآباد هستند و در تمام ایام سال پذیرای گردشگران هستند، این گردشگر‌پذیری در نوروز به اوج خود می‌رسد.
تنگه هایقر مهم‌ترین و زیباترین جاذبه طبیعی شهر است که به گرند کنیون ایران معروف است.
تنگ هایقر، این جاذبه زیبا و چشم‌نواز شباهت بسیار زیادی به گرند کنیون در ایالت آریزونای آمریکا دارد. زیبایی و شگفت‌انگیز بودن این دره در آمریکا، گردشگران زیادی را از سراسر دنیا برای دیدن آن جذب می‌کند. این در حالیست که در ایران ما تنگ هایقر در فیروزآباد همان گرند کنیون است و با دیدن آن می‌توان شاهد شگفتی‌های طبیعت ایران بود.
تنگ هایقر در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب فیروزآباد، بعد از روستای رودبال قرار دارد. طول این تنگه حدود ۸ متر است و رودخانه قره آج و فیروز آباد در بستر آن جریان دارد. این رودخانه پس از پیچ و خم‌های بسیار با نام «مند» به خلیج فارس می‌ریزد. تنگ هایقر حاصل پویایی عملکرد زمین در این بخش از کوه‌های زاگرس است که سبب ایجاد طاقدیس در این منطقه شده است. این تنگه یک برش از پهنای طاقدیس است که فرسایش آب آن را گسترش داده و ژرف‌تر کرده است. تنگ هایقر دارای دیواره‌های بلندی است و آب رودخانه قره‌آج در ته دره جریان دارد.
