شهرستان قوچان در 148 کیلومتری جاده مشهد_قوچان و در فاصله 10 کیلومتری شهر کهنه قرار گرفته است. این شهر در کتب تاریخی با نام «خبوشان» یا «خوجان» شناخته میشود. همچنین برخی از تاریخنویسان این شهر را با شهر باستانی «ارسکه» یا «اشک» یکی دانسته¬اند. قوچان جزو معدود شهرهای استان خراسان رضوی است که با وجود داشتن مکانهای توریستی فراوان توجه کمتری به آن شده است.
تپه چیلغانی، تپه زوباران، تپه فتح آباد، دره شمخال، موزه مردم شناسی، آرامگاه بابا حسندر روستای خسرویه، آبگرم شهر کهنه، امامزاده اسماعیل بن موسی بن جعفر در آبادی توده، قلعه تپه در 15 کیلومتری شهر قوچان، مدرسه عوضیه، روستای گوگان و زادگاه جعفرقلی زنگلی ملک الشعرای کرمانج ازجمله جاذبههای دیدنی قوچان هستند که در ادامه راهنمای سفر قوچان به تمامی آنها میپردازیم.
آب و هوای قوچانآبوهوای قوچان در زمستان بهدلیل تأثیر جریانهای هوایی قطبی، وجود رشته کوههای هزار مسجد، آلاداغ، محمد بیگ و شاه جهان بسیار سرد و در تابستان معتدل است. حداکثر دما در قوچان 35درجه و حداقل دما در زمستان به 25-درجه سانتی¬گراد میرسد. میزان رطوبت نسبی این شهرستان در تابستان 40%، در بهار 65% و در پاییز 60% است. براساس آمار 10ساله، میانگین بارندگی سالیانه در این ناحیه 274 میلی¬متر است.
حمام شازدهحمام شازده مربوط به اواخر دوره قاجار است و در قوچان، خیابان شهید مطهری، خیابان گوهرشاد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حمام شازده پس از شکلگیری شهر قوچان بعد از سال ۱۳۱۲ قمری در مرکز این شهر ساخته شده است. این حمام در دوره پهلوی تغییرات اندکی یافت و تبدیل به حمام دوشی شد. این حمام دارای ۲ در ورودی برای خانمها و آقایان بوده که هر کدام منتهی به فضای معماری مجزایی شامل پاشور، دالان، خزینه، سربینه، مخزن آب، نظافتخانه، مسجد، و … میشود.
رود اترکود اترک رودی خروشان و سیلگیر است که از کوههای هزار مسجد روستای یدک در خراسان رضوی شهرستان قوچان سرچشمه گرفته و در طول مسیر پس از گذر از دشتهای قوچان، شیروان و بجنورد در ناحیهی چات، مرز ایران و ترکمنستان جاری میشود، پس از آن وارد خاک جمهوری ترکمنستان شده و به دریای خزر میریزد. اترک پنجمین رودخانه بلند ایران و طولانیترین رودخانهی ترکمنستان است.
دره شمخالدره شمخال درهای کمنظیر و زیباست که آب و هوایی مطلوب داشته و از حیات وحشی متنوع برخوردار است. دره معمولا به فرو رفتگی میان دو کوه گفته میشود که در یک جهت گسترش یافته باشد. درهها u شکل یا شکل vو یا ترکیبی از هردو هستند. برخی درهها نیز به درههای رودخانهای معروف هستند که از حرکت رودخانه شکل میگیرند و که شکل دقیق آنها به مشخصات جریان آب بستگی دارد. بخشی از دره شمخال را نیز که آب از درون آن میگذرد، میتوان یک دره رودخانهای محسوب کرد.
این دره زیبا و رویایی که در استان خراسان رضوی واقع شده است یکی از کمنظیرترین درهها در ایران است. دره شمخال یک دره مستقیم نیست و در مسیر خود پیچ وخمهای بسیار دیدنی و جذابی دارد و هر پیچ و خم آن، تصویری جدید و چشماندازی ویژه را به نمایش میگذارد. هرچه به جلوتر بروید به دلیل وجود چشمهسارهای زیبای مسیر و آبشارهای جاری از اطراف صخره پرآبتر و جذابتر میشود، در عین حال به زلالیت و شفافیت آن نیز افزوده میشود. دره شمخال همانند ماری است که باید همه آن را گشت و تمامی زیباییهایش را لمس کرد. دره شمخال علاوه بر پر پیچ و خم بودن، شیب ملایمی هم دارد که در ورودی خود روستایی به همین نام با بافت مسکونی متراکم را جای داده و استمرار آن در میان دره خوش آب و هوای شمخال موقعیت منحصر به فردی به این روستا داده است.
بهترین فصل برای بازدید از دره، فصول بهار و تابستان هستند. دره شمخال یک مسیر طولانی و پرپیچ و خم دارد. طبیعی است که طی کردن تمامی مسیر و بازدید دقیق از تمامی بخشهای دره در چند ساعت امکانپذیر نیست. اگر قصد دیدن طبیعت دره شمخال و لذت بردن از آن را دارید بهتر است برنامهای دوروزه را برای خود تدارک ببینید. در محل دره شمخال منطقه حمام اول و کبوترخانه بخشهایی از دره هستند که میتوانید شب را در آنجا اقامت کنید. حمام اول چشمههایی جاری و زیبا دارد و در آن زمین مسطح زیادی وجود دارد از این رو برپا کردن چادر برای ماندن در شب در این مکان، بهتر است.
چشمه آب گرم شهر کهنهچشمه آب گرم شهر کهنه در ۱۲ کیلومتری غرب شهر قوچان و ۶ کیلومتری امامزاده سلطان ابراهیم (ع) واقع شده است. طبق روایات قدیمی، این چشمه در سال ۶۱۸ قمری مورد غارت و تخریب مغولها قرار گرفت و بعدها به دستور هولاکوخان آباد شد. چشمه شهر کهنه بهخاطر داشتن آب معدنی با خواص درمانی و حرارت نسبتا بالا، در طول سال عدهی زیادی از گردشگران را به خود جلب میکند.
مسجد جامع قوچان
مسجد جامع قوچان قدمتی بیش از ۱۴۰ سال دارد و با توجه به بهرهمندی از معماری اسلامی در این مکان مقدس، دور تا دور داخل مسجد کتیبههای اسمای خداوند جلوهای زیبا به فضای آن بخشیده است.
سد تبارکسد تبارک بهدلیل آبوهوای مناسب، عبور رودخانه اترک، کوههای بلند و باغهای فراوان اطراف آن و وجود انبوه گیاهان دارویی، پرندگان و ماهیهای فراوان، به منطقه ای جذاب برای گردشگران تبدیل شده است.
غار کلرغار کلر یکی از مناطق زیبای اطراف قوچان است که نام آن از روستایی سرسبز در کنار رودخانههای پرآب و درختان انبوه به همین نام گرفته شده است. این غار بهدلیل پیشینه تاریخی و معماری بینظیرش، یکی از بهترین آثار تاریخی_طبیعی قوچان به شمار میرود.
دره یوسف خاندره یوسف خان در 1 کیلومتری شهر قوچان و اطراف سد تبارک قرار دارد. این دره از لحاظ داشتن کوههای بلند، رودخانه زیبای اترک، چشمههای پرآب، انواع درختان و چمنزارهایی که به منطقه چشم انداز خاصی دادهاند و شرایط آبوهوایی متنوع در طول سال، افراد زیادی را از مناطق دوردست به این بهشتِ گمشده میکشاند.
مجموعه امامزاده سلطان ابراهیممجموعه امامزاده سلطان ابراهیم یکی از اماکن زیارتی معروف این شهرستان است که در جاده قوچان_بجنورد و در ۱۲ کیلومتری قوچان قرار دارد. قدمت و بنای اولیه مجموعه امامزاده سلطان ابراهیم به دوران خوارزمشاهیان و حکومت سلطان محمد برمیگردد. این مجموعه با معماری زیبا شامل ایوانهایی نظیر ایوان طلا و ایوان عباسی و چند نقارخانه است که در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است. کاشی-کاریها و مقرنسهای آینه کاری شده مربوط به دوران سلجوقیان و محرابهای زیبای متعلق به قرن هفتم هجری، این بنا را باشکوهتر کرده است. این مجموعه مذهبی_گردشگری که برای اهالی قوچان بسیار محترم است، همه ساله پذیرای زائران و گردشگران زیادی است.