حدود ۱۵۰ کیلومتر دورتر از شمال غرب تهران، شهرستان فیروزکوه قرار دارد. جاده ۷۹ فیروزکوه از تهران آغاز شده، از فیروزکوه می‌گذرد و به قائمشهر استان مازندران می‌رسد که به همین دلیل به محور سوادکوه معروف است. شهرستان فیروزکوه به دلیل نزدیک بودن به تهران و قرار گرفتن در مسیر دسترسی به استان مازندران، محبوب و معروف است. دیدنی‌های فیروزکوه به قدری فروان و زیباست که بعضی از پایتخت نشینان زندگی در فیروزکوه را به محل سکونت خود ترجیح می‌دهند.
فیروزکوه از شهرهای بزرگ استان تهران به شمار می‌رود که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، همیشه در طول تاریخ مورد توجه اقوام گوناگونی بوده است. این منطقه باستانی را با بسیاری از اساطیر و داستان‌های مرتبط به کوه دماوند مرتبط می‌دانند. در گذشته این شهر یکی از شهرهای بزرگ ایران محسوب می‌شد و دارای کاروان‌سرایی بود که پس از حمله مغول ویران شد. تابستان‌های این منطقه گرم و زمستان‌های آن سرد است. عموما در فصل گرما گردشگران بسیاری از شهر تهران و اطراف به این منطقه سفر می‌کنند؛ چراکه جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری دارد. این منطقه دارای کاروانسراها، قلعه‌های قدیمی، گورستان‌های کهن و امامزاده‌های متعدد است که فقط برخی از آنها همچنان پابرجاست. همچنین به‌دلیل شرایط توپوگرافی این منطقه از مناطق طبیعی بکر استان تهران محسوب می‌شود و یکی از زیستگاه‌های مهم حیات وحش به شمار می‌رود.
آب وهوای فیروزکوه:از نظر ویژگی‌های آب و هوایی و اقلیمی، این شهرستان دارای زمستان سرد و تابستان معتدل و خنک می‌باشد. متوسط بارندگی سالانه سال ۱۳۸۰ در این ۲۳۰ میلیمتر بوده و حداکثر بارندگی ۲۴ ساعته ۲/۴۰ و تعداد روزهای یخبندان ۱۷۴ روز می‌باشد.
ساکنان شهرستان فیروزکوه:ساکنین اصلی فیروزکوه از شاخه‌های ۱۶ گانه قوم آریایی می‌باشند. زبان محلی مردم این شهر زبان مازندرانی است. علاوه بر آن اقوامی از کردان ایل پازوکی از حوالی ارومیه حدود چهارصد سال قبل در زمان صفویه تبعید شده‌اند و برخی از افراد ایل اصانلوی گرمسار و تیره‌های غندالی الیکایی و شاه حسینی الیکایی و کردها در این شهرستان سکنی گزیده‌اند. فیروزکوه از دیربازییلاق عشایر الیکایی بوده است.
تاریخ و اساطیر:شهرستان فیروزکوه به دلیل موقعیت خاص همواره مورد توجه اقوام و گروه‌های انسانی بوده، به همین جهت شاهد آثار زیادی در نقاط مختلف آن هستیم که از آن جمله می‌توان به، ۳۵ امامزاده و بقعه، ۲۸ قلعه، یک خانه تاریخی ،۷ گورستان و زیارتگاه، ۱۸ محوطه باستانی تاریخی و اسلامی ،۳ غار و دژ طبیعی، ۲ پل تاریخی، یک مسجد تاریخی، ۸ کاروانسرا ،۱۸ برج آرامگاهی و … اشاره کرد.
جاذبه‌های گردشگری:فیروزکوه دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی می‌باشد که به خاطر برودت و سردی هوا، بیشتر در فصل‌های گرم سال، مردم تهران و شهرهای اطراف فیروزکوه برای تفریح و بازدید از آثار تاریخی، به این منطقه سفر می‌کنند. به عنوان نمونه می‌توان از تنگه واشی که دارای نقش برجسته‌ای بجا مانده از دورهٔ قاجار است، نام برد. همچنین این شهرستان دارای کاروانسراها، قلعه‌های قدیمی، گورستان‌های کهن و بالاخره امامزاده‌های متعدد نام برد.
تنگه واشی:تنگه واشی که نام دیگر آن تنگه ساواشی یا سوباشی است در ۱۸ کیلومتری شمال غرب فیروزکوه و در فاصله ۱۱۰ کیلومتری تهران، در سمت چپ جاده فیروزکوه قرار گرفته است. در فصل تابستان تنگه واشی پذیرای گردشگران زیادی است که بسیاری از آنها ساکن تهران هستند. تنگه ساواشی از دو بخش تشکیل شده است. واشی، تنگه‌ی اول است که نسبت به تنگه دوم طولانی‌تر و با عرض کمتر است. در تنگه اول کتیبه‌ای وجود دارد که از زمان فتحعلی شاه قاجار باقی مانده و روی دیوار تنگه حکاکی شده است. انتهای تنگه دوم، آبشاری با ارتفاع ۱۵ متر وجود دارد که منظره زیبایی را بوجود آورده است. دوغ محلی پنج گیاه از خوردنی این مکان است که خوردن آن پیشنهاد می‌شود.
روستای سله بن:
روستای سله بن از توابع بخش ارجمند واقع در ۱۸ کیلومتری جنوب غرب شهرستان فیروزکوه در استان تهران می باشد. این روستا بدلیل آب و هوای کوهستانی دارای جاذبه گردشگری در فصول بهار و تابستان است. روستای سله بن از نظر تقسیم بندی شهری در دهستان دوبلوک بخش ارجمند قرار دارد. اطراف این منطقه زیبا و سرسبز دریاچه سد نمرود ، شهر ارجمند ، روستای لزور و روستاهای بسیار زیبای دیگری مانند ورسخواران و طارس مشاهده می شوند. سله بن از خروجی شهر تهران و جاده فیروزکوه حدود ۱۲۰ کیلومتر فاصله دارد و از ییلاقات تهران به شمار می آید. نزدیکی به پایتخت، سبب می شود تا تهرانی ها بخواهند تعطیلات آخر هفته به این روستا مسافرت کنند و یکی دو روزی در آن اقامت داشته باشند.
وجود تپه تاریخی و پیدا شدن سفالینه های تاریخی حکایت از آن دارد که قدمت این روستا ۳ هزار ساله است. این تپه تاریخی در شمال شرقی روستای سله بن فیروزکوه وجود دارد. سفال های روی تپه به رنگ های مختلف با قدمت ۳۰۰۰ سال تاریخچه وجود این روستا را اثبات می کنند. استخوان های خرد شده روی دامنه نیز وجود قبرستان بسیار قدیمی را در این محل نشان می دهند.غار بورنیک:غار بورنیک در ارتفاعات پرنشیب و فراز کوهستانی به نام «بورنی» یا «بورنیک» واقع شده است. اهالی این منطقه وجه تسمیه غار را این‌گونه بیان می‌کنند که بور به‌معنای گودال است و به همین دلیل از آن با نام «گودال نیک» یاد می‌کردند. برخی دیگر بور را تغییر یافته واژه بار می‌دانند که به‌معنای «محل امن» استفاده می‌شد. دهانه اصلی غار در فراسوی رودخانه واقعع شده است و موقعیت قرارگیری آن شاید در عصر غارنشینی و دوران شکار در ایران، مکانی امن را برای زندگی و پناه گرفتن ایجاد می‌کرده است. غار بورنیک از سه تالار بزرگ شکل گرفته است که بر بالای هرکدام از تالارها، طاق دیس‌هایی دیده می‌شود. روی سقف این طاق دیس‌ها، گسل یا شکاف‌های عمیقی نیز وجود دارد که نشان‌دهنده قدمت آنها است. دیوارهای درون غار پوشیده از چکنده‌های گل کلمی، نخودی، سفید رنگ و صورتی است که زیبایی خاصی به غار بخشیده است. قطعات سفالینه شکسته شده و پراکنده‌ای در این غار کشف شده است که نشان می‌دهد انسان‌هایی پیش از تاریخ در آن زندگی می‌کرده‌اند.
چشمه خمده:چشمه آب معدنی خمده در ۲۰ کیلومتری جنوب فیروزکوه و در ۳۰ کیلومتری جنوب تنگه واشی قرار دارد.
چشمه خمده که در فصل بهار و تابستان مورد توجه گردشگران است، خواص درمانی بسیاری دارد. از آب این چشمه برای درمان بیماری‌های مفاصل و استخوان و بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.
قلعه لاجورد:
قلعه لاجورد از آثار مهم تاریخی این منطقه به شمار می‌رود که قدمت آن به پیش از تاریخ اسلام به دوران ساسانیان می‌رسد و تا قرن هفتم یا هشتم همچنان مورد بهره‌برداری بوده است. این قلعه تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. فردوسی شاعر بزرگ ایران از این قلعه در شاهنامه این‌گونه یاد کرده است:
دژگنبدان وکوه چرمنه، دژلاجورد است برای بنه
تنگه میشینه مرگ:
تنگه میشینه مرگ که از آن با عنوان چهارمحال تهران نیز یاد می‌شود از دیدنی‌های طبیعی این منطقه است که دسترسی به آن کمی سخت خواهد بود. آبشارهای متعدد کوتاهی در مسیر دسترسی به این تنگه قرار دارد. معنای میشینه به‌دلیل وجود تعدادی مجسمه میش در راه مخفی تا قله است و قسمت دوم یعنی مرگ، به‌دلیل وجود چشمه‌ای در نزدیکی قله است که آبش برای پرندگان مضر بوده و باعث مرگشان می‌شود.
روستای هرانده:
در ۲۰ کیلومتری جنوب غرب فیروزکوه روستای ییلاقی هرانده قرار دارد. رودهای قزقان چای و نمرود از این روستا می‌گذرد و به زیبایی طبیعت روستا افزوده‌اند. طولانی‌ترین غار استان تهران، غار بورنیک در ۶ کیلومتری هرانده و در قسمت شمالی روستای خمده واقع شده است که از جاذبه‌های گردشگری این روستا به شمار می‌آید. هرانده به جز کوچه باغ‌های مملو از درختان سیب و غار زیبای بورنیک، جاذبه‌های دیگری دارد که شامل بقعه امامزاده یحیی واقع در جنوب و تپه باستانی شیر دره واقع در جنوب شرقی می‌باشد.
روستای لزور:از مناطق دیدنی فیروزکوه، روستای لزور است که در ۴۵ کیلومتری شمال غرب فیروزکوه و در حدود ۲۰۰ کیلومتری تهران قرار دارد. فصل تابستان به دلیل ییلاقی بودن روستا بهترین زمان سفر به این نقطه است. دریاچه سد لزور یا سد سیاه رود در شمال روستای لزور واقع شده است که برای سفر یک‌روزه اطراف تهران، مکان مناسبی است. تنگه میشینه مرگ از جاذبه‌های گردشگری ارتفاعات روستای لزور است که برای بازدید از این تنگه بهتر است از اواسط اردیبهشت تا اواخر تابستان راهی شوید. بهتر است با کمک راهنمایان محلی و تجهیزات کوهنوردی از این تنگه زیبا بازدید کنید.
برج سنگی دیده بانی مزداران:
برج سنگی دیده بانی مزداران نامش را از روستایی با همین نام گرفته است و نام اولی و اصلی آن مشخص نیست. این برج تاریخی که به ثبت ملی رسیده است از لاشه سنگ و ملاط گچ و ساروج به‌صورت چهار ضلعی ساخته شده است . ورودی بنا در ضلع جنوب آن قرار دارشته به‌صورت کلی دارای پلانی هشت ضلعی است. ساختار داخلی بنا در حالتی است که در سمت غرب و مشرف به قلعه یک بیضی بزرگ از گنبد تا پایین دیواره‌ها برش خورده است. این امر نشان‌دهنده وجود ارتباط میان قلعه و برج سنگی مزداران است . در اضلاع داخلی برج چهار طاق نما وجود دارد که بالای آن تزئیناتی صورت کنگره ایجاد شده است و در بالای هرکدام یک حفره کوچک مشهود است. در بالای در ورودی برج، یک پنجره مستطیل شکل وجود دارد که در بالای آن یک تخته چوب پهن نصب شده است.
پل ورسک :
در محور فیروزکوه و در فاصله هشتاد و پنج کیلومتری جنوب قائمشهر، یکی از شاهکارهای مهندسی دنیا وجود دارد که از قضا، تجارب ارزشمند و عجیبی را به چشم دیده است.
پل ورسک با بیش از صد متر ارتفاع و یک دهانه تقریبا هفتاد متری به دلیل معماری، مهندسی سازه و نقشی که در جنگ جهانی دوم داشته، در کتاب گینس نیز به ثبت رسیده است. معمولا این پل را دیدنی استان مازندران و سوادکوه معرفی می‌کنند و از نظر تقسیم‌بندی جغرافیایی نیز درست همین است؛ اما به این دلیل که ورسک دروازه ورود رسمی به استان مازندران بوده و در مسیر رسیدن به آن می‌توان چند جاذبه زیبا را مشاهده کرد؛ با اجازه شما، این پل را در فهرست جاهای دیدنی فیروزکوه معرفی می‌کنیم.
ورسک هشتاد سال پیش به دستور پادشاه وقت، در مدت زمان دو سال، توسط یک شرکت دانمارکی ساخته شد. نکته جالب اینکه مصالح مورد استفاده در آن تنها ملات و آجر بوده‌اند و با این حساب، شرکت سازنده بازهم ضمانت بهره‌برداری هفتاد ساله را داده بوده هرچندکه امروز این پل، یازده سال بیشتر از گارانتی آنها سالم و سرحال به خط راه‌آهن ایران سرویس می‌دهد.
