پاوه با جمعیتی حدود ۲۶,۰۰۰ نفر در فاصله:
۱۲۲ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه،
۵۵ کیلومتری شمال غربی روانسر،
۴۲ کیلومتری شمال غربی جوانرود،
واقع شده است.
پاوه یکی از شهرهای شمال غربی استان کرمانشاه و هم مرز با کردستان ایران و کردستان عراق است.
پاوه به دلیل ساختار پلکانی بافت مسکونی خود، ملقب به شهر هزار ماسوله است.
منطقه ای که پاوه در آن واقع است بسیار خوش آب و هوا است و در کنار کوهستان شاهو قرار گرفته است.
اکثر اهالی پاوه کُرد هستند و به گویش هورامی صحبت می کنند اگرچه تعدادی از روستاهای پاوه به گویش جافی صحبت می کنند.
پاوه از مناطق زیبای استان کرمانشاه و مرکز اورامانات است که شامل شهرستانهای پاوه، روانسر، جوانرود و ثلاث باباجانی می شود.
برخی معتقدند نام پاوه از سپهبدباو سردار یزدگرد سوم (آخرین پادشاه ساسانیان) گرفته شده است که مورد احترام اهالی پاوه بود اما تحقیقات جدید این ادعا را زیر سوال برده اند و برخی دیگر معتقدند که واژه پاوه به معنی پایدار و ثابت (ایستاده در گویش هورامی) است.
پاوه بعد از انقراض سلسله ساسانیان و حمله عمربن خطاب به ایران و برپایی خلافت اسلامی؛ فاوج نام گرفت اما بعد از انقراض حکومت خلفای عباسی در این منطقه مجدداً به پاوه تغییر نام یافت.
معنای کلمه هورامان از اورتن (اورامان) نام یکی از سرودهای دینی زرتشتیان گرفته شده است.
قلعه دژ و پاسگه که هنوز در پاوه وجود دارند بازمانده و باروی عهد سپهبدباو سردار ساسانیان است. ظاهراً در محلی نزدیک پاوه که اکنون جنگاه گفته می‌شود مردم پاوه با سعدوقاص (فرمانده جنگی عمر | خلیفه دوم بعد از رحلت پیامبر اسلام) جنگیدند. به هر صورت عبدالله بن عمر در دوره عمر بن خطاب (خلیفه دوم خلفای راشیدین) موفق به شکست گروههای مختلف در ایران می شود و حکومت ساسانیان را منقرض و خلافت را در همه ایران برپا می کنند و در هر شهری که با مقاومت بیشتر روبرو می شدند کشتار و قتل عام نیز بیشتر انجام می شد و پاوه نیز مانند استخر (شهری که بعد از تخریب آنها توسط سپاهیان عمر؛ شیراز شکل گرفت) از این قائده مثتثنی نبوده است.
چگونگی شکل گیری پاوه جدید
در سال ۱۱۵۱ هجری قمری نادر شاه افشار پس از غلبه بر سردار مشهور عثمانی توپال عثمانپاشا و فتح بغداد؛ به هنگام عبور از اورامانات تمامی مردم منطقه پرجمعیت فاوج (همان پاوه) را به سمت استرآباد (گرگان کنونی) کوچ داد. نادرشاه مسئولیت مردم فاوج را برعهده شخصی به نام میرزا شفیع بیک پاوه ای گذاشت و با انسجام و اتحاد این طایفه، تهاجمات ترکمن ها را کنترل کرد. پس از سرکوب ترکمن ها توسط مردم فاوج (پاوه)؛ نادر شاه آنها را در منطقه ای از گلستان که بعدها به مناسبت کُرد بودن آنها کُردکوی نام گرفت اسکان داد. این مهاجرت اجباری که حدود ۳۰۰ سال قبل رُخ داد باعث شد عشایر و ایل های هورام و جاف (مثلاً ایل جاف ولدبیگی) که در حال ییلاق و قشلاق در اورامانات بودند نیز در این منطقه خوش آب و هوا و حاصلخیز ساکن شوند و پاوه امروزی شکل بگیرد. بنابراین قدمت شهر پاوه با ترکیب جمعیتی جدید به بیش از ۳۰۰ سال نمی رسد.
سازه ها و منازل مسکونی در شهر پاوه به گونه ای طراحی شده است که در بیشتر موارد پش بام خانه ای که در ارتفاع کمتری از دامنه کوه ساخته شده است حیاط منزلی است که چند متر بالاتر ساخته شده است. به همین دلیل پاوه را شهر هزار ماسوله می نامند.
صنایع دستی پاوه:
گیوهدوزی،
کلاه دوزی،
چوخا بافی،
موج بافی،
سجاده بافی.
آب و هوای منطقه پاوه نسبتاً سرد، مایل به اعتدال و نیمه مرطوب است.
وجود چشمه های فراوان، آبهای روان، همراه با جنگلها، مراتع و باغات سرسبز جلوه خاص و زیبایی به منطقه پاوه بخشیده است.
اکثر اهالی پاوه مسلمان و اهل سنت و پیرو مذهب شافعی می باشند.
هورامی های منطقه کندوله و شمال ایران شیعه مذهب و هورامی های منطقه دالاهو و گهواره بر آیین یارسان (اهل حق) هستند.
پاوه و هورامان چنان دارای طبیعت بکر و زیبایی است که جای جای آن را می‌توان منطقه تفریحی قلمداد کرد مناطقی همچون تفرجگاه های
سریاس، دالانی، نویجر، سیروان و کوسه هجیج و سلطان اسحاق که هر ساله گردشگران بیشماری را به این منطقه می کشاند.
امروزه پاوه بیشتر یک شهر توریستی خدماتی می باشد و دیگر از رونق مشاغل باغداری و دامپروری گذشته خبری نیست.
جاذبه های گردشگری پاوه:
(۱) کوه شاهو با ارتفاع ۳,۳۹۰ متر،
(۲) کوه آتشگاه با ارتفاع۲,۳۸۹ متر،
(۳) جاده کمربندی درنیشه که نمای پاوه را همچون بوم نقاشی به نمایش می گذارد ،
(۴) رودخانه بزرگ سیروان و دره های عمیق امتداد آب این رودخانه،
(۵) چشمه بزرگ آب معدنی بل که منسوب به یکی از خدایان آب بابلی ها است و محل خروج این آب جایی زیبا و دیدنی در روستای هجیج است،
(۶) باقیمانده دومین آتشکده بزرگ ایران روی کوه آتشگاه،
(۷) غار قوری قلعه: بزرگترین غار آبی آسیا و جز شکیل ترین غارهای جهان،
(۸) پارک زیبا و تفریحی کویمکال،
(۹) تفرجگاه بسیار زیبای ویمیر واقع در دامنه کوه شاهو،
(۱۰) منطقه گردشگری دالانی با طبیعتی زیبا و بکر واقع در بخش نودشه،
(۱۱) سد زیبای داریان که بر روی رودخانه خروشان سروان بسته شده و مناظر بدیعی را ایجاد نموده است،
(۱۲) آرمگاه سید عبیدالله برادر تنی علی بن موسی الرضا (ع) واقع در روستای هجیج،
(۱۳) آرامگاه سلطان اسحاق واقع در روستای شیخان،
(۱۴) بقایای قلعه های پاسگه واقع در بین راه پاوه به دشه،
(۱۵) بقایای قلعه دژ یا قه لادزی متعلق به دوران ساسانیان،
(۱۶) مسجد جامع پاوه که بر بقایای آتشکده ای از دوران ساسانیان ساخته شده است و بنای آن را به عبدالله بن عمر فرزند عم بن خطاب نسبت می دهند،
(۱۷) مقبره امامزاده سید محمود اصفهانی متعلق به دوران صفویان واقع در جاده سراب هولی،
(۱۸) سراب هولی،
(۱۹) ییلاق سردره،
(۲۰) دره خانقاه وگلال،
(۲۱) بافت پلکانی شهر پاوه.
آدرس پاوه:
ایران، کرمانشاه، روانسر، جوانرود، پاوه
