شهرستان دِلفان یکی از شهرستان‌های استان لرستان است و مرکز آن شهر نورآباد می‌باشد که در میان رشته کوه‌های زاگرس و در گوشه شمال غربی استان لرستان، هم‌مرز با استان‌های همدان، کرمانشاه و ایلام واقع شده‌است. این شهرستان از شمال شرق و شمال به شهرستان نهاوند، از شمال به صحنه، از شمال غرب به هرسین، از غرب به کرمانشاه و ایلام، از جنوب غرب و جنوب به کوهدشت و دوره چگنی و از جنوب شرق و شرق به شهرستان سلسله محدود می‌شود. نورآباد شهری است در شرق شهرستان واقع شده‌است که در سال ۱۳۶۴ خورشیدی از بخشداری به فرمانداری تغییر وضعیت داد.دلفان به معنای دلنشان و دلنشین است.
تقسیمات سیاسی شهرستان
بخش مرکزی شهرستان دلفان
دهستان میریگ شمالی
دهستان میریگ جنوبی
دهستان نورآباد
دهستان نورعلی
بخش کاکاوند
دهستان اولاد قباد
دهستان ایتیوند شمالی
دهستان ایتیوند جنوبی
دهستان کاکاوند شرقی
دهستان کاکاوند غربی
بخش خاوه
دهستان خاوه شمالی
دهستان خاوه جنوبی
دهستان چواری (رشیدی)
پیشینهٔ تاریخیمردم لک زبان دلفان و دیگر شهرهای لک‌نشین حاشیهٔ رود سیمره، طبق بررسی‌های باستان‌شناسی، بازماندگان مهرپرستان و قوم بزرگ کاسی هستند. این مردم هنوز هم مانند اجدادشان به مهرورزی شهره‌اند. کاسی‌ها نخستین کسانی بودند که اسب را رام کرده و به کار گرفتند؛ آنان روش رام کردن و به کار بستن اسب را به مردم بین‌النهرین آموختند. پیشینهٔ تاریخی مردم لک زبان درهٔ سیمره به هزاره‌های پیش از ظهور دین زرتشت بازمی‌گردد.
زبانمردم دلفان به زبان لکی تکلم می‌کنند.زبان لَکی زبان طوایف لک ایران و از زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی رایج در مناطق غرب ایران است. حدود یک ونیم تا دو میلیون نفر در ایران با زبان مادری (۲۰۱۴) به این زبان سخن می‌گویند.
طوایفدلفان نام سرزمین و مردمانی متشکل از روستاییان و عشایر لک، تخته قاپو شده (یک جان‌نشین شده و خلع سلاح) است ایشان همچنین نسبت نزدیک خویشاوندی با عشایر کوهدشت لرستان دارند. دلفانی، میربگ، کاکاوند، کولیوند، کرمعلی، ایتیوند، اولادقباد، سنجابی، نورعلی و چواری از جمله طوایف ساکن شهرستان دلفان هستند.
در سال ۱۸۹۴ میلادی (۱۲۷۳ خورشیدی) محمدحسین میرزا حشمت‌الدوله فرزند محمدعلی‌میرزا دولتشاه که حاکم لرستان و خوزستان بود، شروع به اسکان عشایر منطقهٔ لرستان کرد. در همین راستا همزمان با یکجانشین کردن طوایف سلسله در دشت الشتر در قالب ۱۲۰ روستا، طوایف دلفان هم که پیشتر به صورت کوچ‌نشینی زندکی می‌کردند، در ۴۰ روستا در جلگهٔ خاوه اسکان داده شدند.
آب و هوادلفان دارای اقلیمی سرد و مرطوب با زمستان‌هایی سرد و یخبندان و تابستان‌هایی معتدل و بهار گونه و به ویژه در نیمه شمالی می‌توان به بارش سنگین برف، دمای پایین همراه با یخبندان‌های طولانی و وزش بادهای شدید اشاره کرد. متوسط بارندگی سالانه دلفان حدود ۴۵۰ میلی‌متر است. بر اساس سیستم اقلیمی «دومارتن»، دلفان دارای اقلیم مدیترانه‌ای و بر اساس تقسیم‌بندی «آمبرژه» این خطه از خاک زیبای کشورمان دارای اقلیم ارتفاعات (سرد کوهستانی) است. این شهرستان در بهمن ماه سال ۹۵ حدود ۱ متر برف را تجربه کرده‌است که موجب قطع راه‌های ارتباط شده‌است.
اماکن و جاذبه‌های گردشگری شهرستان
پل گرمابه: پل گرمابه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان دلفان، بین نور آباد، هرسین واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
مهراب کوه:از دیگر دیدنی‌های دلفان می‌توان به کوه شگفت‌انگیز مهراب با ارتفاع ۲۴۰۰ متر در ۵۴ کیلومتری شهر نورآباد اشاره کرد، صخره‌های سر به فلک کشیده مهراب، چون اسیران به زنجیر کشیده‌ای چشم هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کنند.
چهل نا بالغان: چهل نابالغان یکی از کوه‌های عظیم زاگرس در مرز استان لرستان و استان همدان جزئ شهرستان نهاوند است. چهل نابالغان از شمال به نهاوند، و از شرق به بروجرد محدود است. بلندترین قله آن یال کبود با ارتفاع تقریبی ۳۸۵۰ متر است. چهل نابالغان بخشی از رشته کوه بزرگ گرین است و دسترسی به آن بیشتر از دهستان فلکین دلفان به راحتی امکان‌پذیر است. سراب گاماسیاب در دامنه شمالی این کوه قرار دارد و آب سراب ناشی از یخچال کوه است.
آبشار قمیش: این آبشار در کوه ماده گودال و در ضلع شمالی روستای قمش (ایتیوند جنوبی) واقع شده‌است. قمش، روستایی از توابع بخش کاکاوند شهرستان دلفان است که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی دلفان واقع شده‌است و دارای آثار باستانی و تاریخی بسیاری است. این منطقه همچنین دارای پوشش گیاهی بسیار غنی است و جنگل‌های بلوط آن کم‌نظیر است.
تپه باستانی سیکوند: محل به وقوع پیوستن جمگ گئومات (بردیای دروغین) و داریوش که طبق سنگ نوشته بیستون و شواهد به دست آمده محل دژ گئومات و نبرد با داریوش در منطقه سیکوند است که به ثبت ملی رسیده‌است.
راه باستانی گاوشمار: در ۵۴کیلومتری جنوب غربی نورآباد مرکز شهرستان دلفان و در روستای گنجدره (گنجره) واقع شده‌است.
این راه یکی از محورهای ارتباطی باستانی در ایران باستان بوده‌است و بخشی از راه شاهی معروف بین هگمتانه و شوش بوده‌است که در گذشته‌های دور ارتباط دو پایتخت زمستانی و تابستانی هخامنشیان را میسر می‌ساخته‌است.
بقعه حسن گاویار :حسن گاویار از عرفای لک زبان قرن هفتم هجری قمری دلفان این بقعه در ۱۶ کیلومتری نورآباد در دامنه رشته کوه بزکن و در یک کیلومتری آبشار زیبای غسلگه واقع است.
مقبره بابابزرگ :امامزاده ابراهیم یا همان بابای‌بزرگ (له‌کی: بابزرگ) به نقلی فرزند امام موسی‌ابن جعفر (ع)، برادر امام رضا (ع)، امامزاده محمد، شاه‌چراغ شیراز و کریمه اهل‌بیت حضرت معصومه (س) در قم و… است که به نقل مضمون در همان عصر متولد و در همان قرن نیز در مکان فعلی به شهادت رسیده و در بین کوه‌های مهراب در دامنه سرکشتی دفن شده‌است.
مقبره امامزادگان احمد و محمود ( باولین ): مقبره امامزادگان احمد و محمود، معروف به باولین در شهرستان هرسین، دهستان چشمه کبود و در ۵۶ کیلومتری مقبرهٔ بابابزرگ واقع در شهرستان دلفان می‌باشد.
چشمه آب‌گرم :این چشمه در ۶۰ کیلومتری غرب شهر نورآباد و در بین دو رشته کوه «گله» و «سفیدکوه» در زاگرس و در محل تلاقی سه رودخانه گاماسیاب، گیزه رود و سیمره، واقع شده‌است. دکتر «محمد معین» در کتاب فارسی خود از این منطقه به عنوان یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری و تنگه‌های ایران یاد کرده‌است. چشمه آب‌گرم دلفان با آب‌دهی ۳۰ لیتر در ثانیه و دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد از دامنه کوه گله از اعماق زمین می‌جوشد.
منطقه شکار ممنوع گرین :منطقه ۷۰ هزار هکتاری گرین واقع در شمال شهرستان سلسله از طرف سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار و صید ممنوع اعلام شده‌است. این منطقه از شمال به شهرستان نهاوند، از شرق به شهرستان بروجرد و از غرب به شهرستان دلفان محدود است.
آبشار غسلگه :آبشار غسلگه نورآباد در موقعیت جغرافیایی E4754 N3358 واقع است، (له‌کی: خوسڵگه) طبیعت بکر این منطقه با آداب و سنن هزاران ساله در هم آمیخته‌است، آثاری مربوط به دوره نوسنگی در آن یافت شده‌است و مراسم تمنای باران و جشن‌های این دیار ویژگی‌های خاص خود را دارد، آبشار غسلگه (خسله)، در ۱۵ کیلومتری جنوب نورآباد و در فاصله سیصد متری بقعه امامزاده حسن گاویار (سید پیر محمد) واقع است. این آبشار که دارای حوضچه‌ای به مساحت ۲۵ متر مربع است، معمولاً هر سال تا اواسط تابستان دوام می‌آورد، اما آب چشمه‌ای که در کنار حوضچه واقع است، در تمام فصول سال جاری است. در سالیان اخیر حفاری‌های غیرمجاز، منظره طبیعی این منطقه را دچار تغییر کرده‌است.
سوغات دلفان
عسل
روغن حیوانی ممتاز (روین دان)
برساق
گرده
داروهای گیاهی کمیاب
گردکان (گردو)
ته ر خئنه (ترخینه)
کولئره (نوعی نان)
شل کئنه (نوعی نان که به صورت خمیر آبکی روی ساج (تنور دایره‌ای سیاه رنگ نان پزی محلی) می‌ریزند و شکل می‌گیرد)
تشنه داری (نوعی گیاه دارویی کمیاب وبا ارزش که از دل صخره‌ها و دامنه‌ها می‌روید برگهای سبز رنگ و سوزنی شکل، که برای بدست آوردن ریشه باید زحمت فراوان کشید. کاربرد تشنه داری، ترمیم زخم و سوختگی و جلوگیری از عفونت بسیار مؤثر می‌باشد.
