(پارسی میانه: بیژن‌گُرد و پس از اسلام: بوزنجرد) مرکز استان خراسان شمالی در شمال شرق ایران و در کوهپایه‌های رشته‌کوه آلاداغ بنا شده‌است. این شهر ازجمله شهرهای بزرگ خراسان بوده و از این‌جهت، چهل و چهارمین شهر کشور به‌شمار می‌آید. بجنورد با شهرهای شیروان، اسفراین، آشخانه همسایه است. نام این شهر در لهجه شمال خراسان «بُژنُرد» تلفظ می‌شود.
نام
در منابع قدیمی و فرهنگ‌های لغت نام این شهر، «بیژن‌گُرد» و «بیژن‌یورد» آورده شده‌است.بیژن یورد به معنی «سرزمین بیژن» و «آبادشده به دست بیژن» است. شهر بیژن‌یورد نیز بر اساس حکایت بیژن و منیژه، در شاهنامهٔ فردوسی، مکانی بوده که منیژه، بیژن را از چاه نجات داده و شهری در آن مکان بنا کرده‌است. از نام‌های دیگر بجنورد که آثار بازمانده آن نیز وجود دارد کهنه‌کَند «کند در زبان ترکی به معنی روستا» همانند تاشکند و نیز چرمغان می‌توان اشاره کرد که به محوطه‌ای تاریخی در جنوب شهر بجنورد و در مجاورت معصوم‌زاده بجنورد اطلاق می‌گردد.
اقلیمآب و هوای بجنورد به‌طور کلی معتدل کوهستانی می‌باشد از این‌رو تابستانهای بجنورد آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستانهایش سرد زمستانی می‌باشد.
موقعیتبجنورد از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است.
اماکن دیدنی
عمارت سردار مفخم
عمارت مفخم یکی از بناهای تاریخی دوره قاجار در بجنورد است که در اوایل دههٔ ۱۳۰۰ هجری‌قمری به دستور یارمحمدخان شادلو، به عنوان محل سکونت وی و خانواده اش ساخته شده‌است. این عمارت ۳۴ اتاق با دو تالار عظیم دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به با انواع کاشیکاری معرق، معقلی، هفت رنگ و با طرحها و نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی، ختایی و هندسی زینت یافته‌است. مصالح بکار رفته در بنا آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی می‌باشد، سرتاسر بنا با کاشی‌های خشتی و هفت رنگ زیبا در اندازه و شکل‌های مختلف به رنگهای فیروزه‌ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز، سرخ و سیاه کاشی کاری شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زینت داده شده‌است. نمای بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره‌های انسانی، نقاشی از گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرحهای هندسی سده سیزده را به تماشا می‌گذارد. این بنای تاریخی با شماره ۹۵۲ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده‌است. بنای ایل شادلو عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استان تبدیل شده‌است.
عمارت آینه‌خانه مفخم
بنای آیینه‌خانه یکی از آثار تاریخی مربوط دوره قاجار بجنورد است. در دوره قاجار بنای آیینه‌خانه همراه با بناهای دیگری از جمله عمارت مفخم، کلاه‌فرنگی، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگی قرار داشته و مجموعه دارالحکومهٔ مفخم را تشکیل می‌داده‌است. این بنا در انتهای خیابان شریعتی شمالی در شهر بجنورد قرار دارد و ۴ مناره در طرفین ورودی اصلی قرار دارد که روی ۲ مناره کلمه محمد ۱۲ بار به شیوه کاشیکاری معقلی نوشته شده‌است همچنین در طبقه دوم، اتاق آیینه کاری شده‌ای وجود دارد که بنا، نام خود را از آن گرفته‌است. این بنا در دهه ۱۳۰۰ هجری، هم‌زمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی، برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال سیاسی دوره قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. گفته می‌شود طراحی نقشه ساختمانی آیینه‌خانه به دست میرزا مهدی خانشقاقی (ممتحن‌الدوله) اولین مهندس معمار ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ‌التحصیل شده بود، انجام شده‌است. ساختمان آیینه‌خانه هم‌زمان با عصر ناصری در داخل باغ بزرگی به نام دلگشا ساخته شد. پلان این بنا مستطیل شکل بوده و در دو طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱×۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاقهای طبقه فوقانی تالاری است به ابعاد ۸×۳ متر که تمام دیوارها و سقف آن با طرحهای زیبایی آیینه کاری شده‌است «ایچری». بنای آیینه خانه به شماره ۱۱۶۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال ۱۳۷۹ تاکنون به عنوان موزهٔ اسناد و نسخ‌خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گردشگاه بش‌قارداش
این مکان در ۷ کیلومتری جنوب بجنورد و در شرق جادهٔ بجنورد به اسفراین، در فاصلهٔ تقریبی یک کیلومتری جاده واقع شده‌است. پیش از اسلام و در زمان سلطنت اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته‌است. به سبب اقامت چهار فصل مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهارمغان شهرت یافته‌است. این گردشگاه تفریحی دارای ۳ استخر می‌باشد که ۲ استخر آن برای شنای کودکان و بزرگسالان درست شده‌است.
گردشگاه باباامان
گردشگاه باباامان در کیلومتر ۱۰ جادهٔ بجنورد - مشهد، یکی از قدیمی‌ترین پارک‌های گردشگری در ایران به‌شمار می‌رود. این پارک دارای استخرهای متعدد و پارک جنگلی دارای ۴۰۰٬۰۰۰ اصله درخت ازجمله چنارک، زالزالک، اقاقیا و زردآلو است، همچنین این پارک دارای پوشش گیاهی به وسعت ۲۵۰ هکتار می‌باشد. پارک باباامان دارای پوشش گیاهی و درختان قطور چنار ۴۰۰ ساله و چشمه‌هایی است که در مرکز و اطراف باباامان می‌جوشند و بر زیبایی این پارک می‌افزایند همچنین شاخه‌ای از رودخانه اترک از کنار این پارک می‌گذرد که وجود این رودخانه امکان ماهیگیری را برای علاقه‌مندان فراهم کرده‌است؛ و چشمه این مجموعه تفریحی که از نوع آبهای معدنی محسوب می‌شود ۳۰۰ الی ۴۰۰ لیتر در ثانیه آبدهی دارد. این چشمه از چهار نقطه درون تپه‌ای می‌جوشد و به درون استخرهایی می‌ریزد که با اختلاف سطح ساخته شده‌است. قرار گرفتن این گردشگاه در سر راه عبور مسافران مشهد -استان گلستان باعث رونق این گردشگاه شده است .
حسینیه جاجرمی
حسینیه جاجرمی در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت تاریخی شهر، در کوچه جاجرمی‌ها واقع شده‌است. این بنا از یادمان‌های اواخر دورهٔ قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتیبه موجود در سال ۱۳۲۵ هجری قمری به دست محمد امین و مهدی رضایی بنا بجنوردی ساخته شده‌است. این دو برادر که در خانواده‌ای فرهنگی رشد یافته بودند برای تحصیل معماری به دانشگاه سن پولیان فرانسه رفتند و معماری ایرانی را با سبک گوتیک تلفیق نمودند که نتیجه ان حسینیه جاجرمی شد.
حسینه جاجرمی یک نمونه معماری سنتی از نوع حیاط مرکزی است که نوعی معماری درونگرا قلمداد می‌شود و در آن تمام در و پنجره‌ها و نورگیرهای رو به حیاط باز می‌شوند. این نوع معماری اغلب در مناطق خشک و کویری مورد توجه بوده و در منطقه بجنورد چندان معمول نیست.
طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده که در مجموع حدود ۶۰۰ متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی‌های طبقه فوقانی راه می‌یابد. سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام حجره‌های طبقه پایین با قوس کلیل پوشش یافته و طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخش‌های مختلف بنا با آرایه‌های معماری از قبیل آجرکاری، گچبری، مقرنس‌کاری و کتیبه‌هایی تزئین شده‌است. قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی یک آفریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده‌ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده‌است.
