مهروماه

خانه های ایرانی در جغرافیاهای مختلف با شیوه ای خاص و هنرمندانه بنا شده اند؛ اما خانه های ساخته شده در بخش مرکزی و کویری ایران یک ویژگی منحصر به فرد دارند. سادگی بیرون، شکوه درون!  اما این خانه های زیبا را کجا می توان یافت؟ شاید بهترین مقاصد برای قدم گذاشتن درون این خانه ها شهرهای یزد و کاشان باشد. این بار می خواهیم راهی شهر یزد شویم و بازدیدی از یکی از خانه های تاریخی شهر ابرکوه داشته باشیم. احتمالا وقتی به خانه مورد نظرمان برسیم آن چه می بینیم با انتظارمان کاملا متفاوت است. دیوارهای خشت و گلی ساده که شاید خیلی دیدنی به نظر نرسد؛

چرا خانه تاریخی آقازاده ابرکوه؟

یکی از زیباترین بادگیرهای دو طبقه ایران بر فراز این خانه قرار دارد.
خانه آقازاده دارای امکاناتی نظیر رستوران، پارکینگ و کافه است و می توانید در حین بازدید از آن ها استفاده کنید.
خانه آقازاده در شهر تاریخی ابرکوه قرار دارد و با رانندگی 3 دقیقه ای از این خانه می توانید از سرو 4500 ساله ابر کوه دیدن کنید.
بادگیر خانه آقازاده به عنوان نمادی از بادگیر ایرانی در پشت اسکناس های 2000 تومانی به چاپ رسیده است.
با رفتن به این جاذبه در واقع با یک مجموعه از خانه های تاریخی روبرو می شوید که هر کدام کاربری مخصوص خود را دارند.
مجموعه تاریخی آقازاده شامل دو هتل بسیار زیبا یعنی خانه های حسینی دوست و موسوی می شود که به شما تجربه اقامت در خانه های تاریخی را هدیه خواهد کرد

آشنایی با خانه آقازاده ابرکوه
در شهر ابرکوه استان یزد و میان کوچه پس کوچه هایی با دیوار های کاه گلی درست در میان محل قدیمی دروازه میدان خانه زیبایی قرار دارد؛ خانه ای قدیمی با بادگیری زیبا که هر جایی نمی توانید نظیرش را ببینید. این خانه که خانه آقازاده ابرکوه نام دارد، حدود سال 1157 خورشیدی، به سفارش حاج حسین ابرقویی، از ثروتمندان شهر ابرکوه (در انتهای مطلب بیشتر با این فرد آشنا می شویم) در همین محله قدیمی بنا شد؛ خانه ای با مساحت 820 مترمربع در زمینی به مساحت 1500 مترمربع که تمام شهرتش را مدیون شاهکار بالای سرش است، بادگیری دو طبقه و بسیار زیبا که در بافت قدیمی شهر مثل جوانه گندم قد برافراشته و خود نمایی می کند.

به محض ورود به این خانه زیبا از یک دالان عبور کرده و به حیاط زیبایی می رسیم که با قلوه سنگ های صاف سنگفرش شده است. حوض مستطیلی در مرکز حیات صفای خاصی به خانه بخشیده است؛ اما مسحور این حوض نشوید و سرتان را بالا بگیرید تا خانه دو طبقه ای را ببینید که با پنجره های ارسی و شیشه های رنگی مزین شده و تاج پادشاهی دو طبقه ای به نام بادگیر بر سر دارد که در کنار کلاه فرنگی خانه ترکیب زیبایی را پدید آورده است. این خانه دلپذیر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و تصویر بادگیر زیبایش نه تنها در پشت اسکناس های 2000 تومانی دیده می شود بلکه زینت بخش بسیاری از کالای های صادراتی هم هست و این امر اهمیت این خانه را بیشتر می کند.

معماری خانه آقازاده
خانه آقازاده، بنایی دو طبقه است که مانند سایر خانه هایی که در بخش های کویری ایران ساخته می شوند از مصالح بومی مثل خشت و آجر بهره گرفته است. همچنین برای تزییناتِ خانه، درها و پنجره ها از چوب و برای گچ بری ها از ملات گچ استفاده شده است.

سردر ورودی بنا در ضلع شمال غربی آن قرار گرفته و از طریق دالانی به گوشه حیاط راه پیدا می کند. خانه مثل سایر خانه های ساخته شده در مناطق کویری دارای یک حیاط دلباز است و وسط آن یک حوض سنگی بزرگ وجود دارد. در سه جهت حیاط، اتاق ها و بخش های مختلف خانه ساخته شده، این امر به جهت استفاده از بخش های مختلف خانه در فصول مختلف انجام شده است. چرا که در هر فصل جهت تابش نور خورشید تغییر کرده و یک بخش از خانه نورگیر می شود.

پلان اتاق جنوبی به سبک شکم دریده بوده و دارای پنج دری و خیشخان است که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم. روی بام اتاق، بادگیری وجود دارد که این خانه را از تمامی خانه های دیگر متمایز می کند چرا که بلندترین بادگیر ساخته شده در ایران است. اتاق های شرقی و غربی نیز به شکل سه دری و پنج دری هستند.

بخش های مختلف

در این بخش سعی می کنیم بخش های مختلف خانه آقازاده را مورد بررسی قرار دهیم.

1- ورودی خانه

وقتی از کوچه پس کوچه های شهر عبور کردیم به یک کلیاس زیبا و ساده می رسیم. در اصل به ورودی خانه ها کلیاس گفته می شود که درگاهی هستند که بالای آن ها به صورت طاق مانند است و بعد از آن هشتی و راهروی بلندی وجود دارد که به حیاط اصلی می رسد.

بد نیست بدانید که هشتی به فضایی گفته می شود که باعث جدایی بخش ورودی با بخش اصلی خانه می شود.

2- حیاط

حیاط خانه از سه جهت توسط اتاق ها محصور شده است. در وسط آن یک حوض سنگی مستطیلی وجود دارد که در دو سمت آن درختچه های کوچکی قرار گرفته است. کف حیاط نیز با قلوه سنگ، سنگ فرش شده است.

3- بادگیر

بادگیرها برج هایی هستند که معمولا در مناطق کویری جهت تهویه هوا و بر فراز خانه ساخته می شوند و از نظر معماری و شکل ظاهری و کارکرد انواع متفاوتی دارند. بادگیرهای موجود در ایران به سه نوع: اردکانی، کرمانی و یزدی تقسیم می شوند. بادگیر یزدی از سایر بادگیرها بزرگتر و بلندتر بوده و معمولا چهار طرفه یا هشت طرفه ساخته می‌شود. بادگیرهای شهر یزد بر فراز اتاق تابستان نشین که در ضلع جنوبی خانه قرار دارد ساخته می شود و این امر در مورد خانه آقازاده نیز صدق می کند. بادگیر خانه آقازاده همان طور که از محل ساختش پیداست به سبک یزدی ساخته شده و بر فراز تالار اصلی قرار گرفته و دو طبقه است. همین امر این خانه را از بسیاری دیگر از خانه های مناطق کویری متمایز می سازد. این بادگیر زیبا، 18 متر ارتفاع و 18 مترمربع مساحت و 19دریچه تنظیم جریان هوا دارد. این بادگیر به شکلی دقیق مهندسی شده تا حتی زمانی که باد چندان نمی وزد عمل تهویه اتاق را انجام می دهد. بادگیر طبقه بالا و پایین به طور کامل با یک دیگر هماهنگ هستند

3- اتاق ها

این خانه شامل چندین اتاق پنج دری و سه دری است که در دو طبقه قرار گرفته اند. پنج دری ها در بخش وسط سه دری ها بوده و به عنوان اتاق اصلی کاربرد دارند. سه دری ها نیز در دو جهت پنج دری ها قرار گرفته و به عنوان اتاق خواب از آنها استفاده می شده است. اتاق های تالار اصلی که بادگیر نیز روی بام آن قرار دارد دارای تو رفتگی از بیرون هستند که آن ها را از اتاق های جبهه های دیگر حیاط متمایز می سازد.

* اتاق تابستان نشین

این اتاق در بخش جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از تابش مستقیم آفتاب در امان بماند. در بخش وروردی این اتاق ایوان وجود دارد که یک فضای نیمه باز است. این ایوان هم مثل سایر خانه های ساخته شده در مناطق کویری جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضای زندگی در خانه بوده اند. تزیینات این بخش از اتاق به خاطر باز بودن فضا و قرارگرفتن در معرض گرد و غبار، معمولا ساده تر از بخش های دیگر است. بادگیر بر فراز این اتاق قرار دارد.

* خیشخان (دار آفرین)

این اتاق در کنار اﺗﺎق تابستانه بوده و ﺳﻘﻒ آن دارای ﻧﻮرﮔﻴﺮی ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﻴﺸﺨﺎن اﺳﺖ. ﺧﻴﺸﺨﺎن را ﺑﺎ ﺣﺼﻴﺮ، ﺳﻔﺎل و ﻳﺎ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎی ﺧﺎردار می ﭘﻮﺷﺎﻧﺪند و بر آن آب می پاشیدند تا اتاق خنک شود.

* اتاق های پنج دری

اتاق پنج در معمولا به عنوان اتاق اصلی در نظر گرفته می شود و دارای 5 لنگه ارسی است. گاهی از این اتاق به عنوان اتاق شاه نشین هم یاد می شودو روبه روی آن حوض بزرگ حیات وجود دارد.

* اتاق های سه دری

سه دری ها به عنوان اتاق خواب استفاده می شدند ومثل پنج دری ارسی دارند در اصل نام اتاق را با تعداد ارسی های آن مشخص می کنند.

4-کلاه فرنگی

کلاه فرنگی عمارتی کوچک با تزیینات زیبا هستند و در دوره قاجاریه رایج شدند. سبک معماری این بنا ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی آن دوران است. معمولا در وسط باغ یا بوستان ساخته می شود و معمولا گنبد آن مخروطی شکل است. کلاه فرنگی خانه آقازاده بر بام تالار اصلی و درست کنار بادگیر قرار دارد و سقف پنج دری اصلی را تشکیل داده است. کلاه فرنگی به صورت هشت پر بوده و در هر وجه آن یک پنجره با شیشه های رنگی وجود دارد و به نحوی طراحی شده که بیشترین نور را به تالار اصلی منتقل کند.

5-زیرزمین

زیرزمین این خانه به صورت دست کند است در واقع سنگ های زیر زمین کنده شده است. به گفته افراد محلی در کل شهر ابرکوه روی بستری سنگی قرار گرفته است و بخش هایی در شهر وجود دارد که مثل روستای میمند به صورت دستکند ساخته و شکل گرفته اند.

امکانات مجموعه تاریخی آقازاده

این مجموعه شامل خانه های تاریخی آقازاده، سید علی آقا، حسینی دوست، موسوی، گبری است که در نزدیکی یک دیگر قرار دارند. خانه های حسینی دوست و موسوی به عنوان هتل مورد بهره بردار قرار گرفته اند و دوخانه گبری و سید علی آقا در آینده مورد بهره برداری قرار خواهند گرفت و کاربری هتل پیدا می کنند. خانه آقا زاده نیز به عنوان کافی شاپ و هتل مورد بهره برداری قرار گرفته است. اینترنت رایگان، رستوران، کافی شاپ، سرویس بهداشتی، سرویس خواب، حمام و... از امکانات اصلی این مجموعه است.