توماس گراهام (به انگلیسی: Thomas Graham) شیمیدان اسکاتلندی (۲۱دسامبر ۱۸۰۵ - ۱۶ سپتامبر ۱۸۶۹) که در قرن نوزدهم می‌زیست و به خاطر تلاش‌های فراوان و پیشگام بودن در دیالیز از او یاد می‌شود.
زندگی و کارگراهام در گلاسکو اسکاتلند متولد شد. پدر گراهام تولیدکننده نساجی بود و قصد داشت تا پسرش را به کلیسای اسکاتلند وارد کند. با تمام آرزوهایی که پدر برای پسرش داشت، توماس به در سال ۱۸۱۹ به دانشگاه گلاسکو وارد شد. او دریافت که به به شیمی علاقه فراوانی دارد. پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد در سال ۱۸۶۲ دانشگاه را ترک کرد. گراهام آزمایشگر برجسته و معلم بدی بود که اکنون پدر شیمی کلوئیدها نام گرفته‌است. او به عنوان استاد شیمی در کالج‌های مختلف از جمله کالج سلطنتی علوم و فناوری دانشگاه لندن مشغول به تدریس شد. وی همچنین پس از تأسیس انجمن شیمی در لندن به سال ۱۸۴۱، به عنوان عضو خارجی از آکادمی علوم سلطنتی سوئد انتخاب شد گراهام همچنین تأسیس انجمن شیمی در سال ۱۸۴۱ از لندن. در سال ۱۸۶۶، او را به عنوان عضو خارجی از آکادمی علوم سلطنتی سوئد انتخاب شد.
فعالیت‌های علمیشهرت توماس گراهام از دو جهت است:
1)مطالعات وی بر روی نفوذ مولکولی گازها که منجر به ارائه "قانون گراهام" شد،که بیان می‌کند آهنگ نفوذ مولکولی یک گاز با معکوس ریشه دوم جرم مولکولی آن متناسب است.
2)مطالعات وی بر روی پدیده دیالیز که در بسیاری از تجهیزات پزشکی امروزی کاربرد دارد،نتیجه مطالعه گراهام بر روی کلوییدها بود.گراهام در خلال پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام داد، دستگاه دیالیزی ساخت که برای جداسازی اجزای کریستالی از کلوییدها کاربرد داشت.این دستگاه را به نوعی می‌توان نسل اول دستگاه‌های دیالیزی که امروزه در مراکز درمانی به کار می روند دانست.مطالعات گراهام در زمینه دیالیز باعث ایجاد شاخه‌ای جدید در علم شیمی به نام "شیمی کلوییدها" شد.
افتخارات و فعالیتهاهمکاری در انجمن سلطنتی(۱۸۳۶)
اولین رئیس‌جمهور از جامعه شیمی لندن(۱۸۴۱)
جایزه جکر از آکادمی علوم پاریس(۱۸۶۲)
خانه توماس گراهام، مقر انجمن سلطتنتی شیمی در کمبریج انگلستان
قانون پخش مولکولی گراهامقانون پخش مولکولی، نفوذ مولکولی یا واپخش گراهام در سال ۱۸۴۸ میلادی توسط دانشمند فیزیک‌دان و شیمیدان اسکاتلندی توماس گراهام بیان شد. گراهام به‌طور تجربی دریافت که سرعت نفوذ گاز با جذر وزن مولکولی گاز، به‌طور معکوس متناسب است. بر اساس قانون واپخش گراهام، سرعت نفوذ گازها (تعداد مولکول‌های عبور کرده از حفره در ثانیه) به وزن مولکولی گازها بستگی دارد. در واقع گازهایی که وزن مولکولی کم تری دارند سریع تر از گازهایی که وزن بیشتری دارند، از درون حفره عبور می‌کنند؛ بنابراین گازی که دارای وزن مولکولی پایین‌تری است، سرعت نفوذ مولکولی بالاتری دارد بنابراین زمان مربوط به نفوذ آن کم‌تر است؛ بنابراین مولکول‌های سبک‌تر، سرعت بالاتری دارند. تئوری کامل تری از قانون گراهام سال‌ها بعد به صورت تئوری سینتیکی و جنبشی گازها ارائه شد.
برخی کاربردهاجداسازی هیدروژن سنگین (دوتریم) و هیدروژن.
یکی از روش‌های غنی سازی اورانیوم نیز که بر اساس جداسازی هگزا فلوئورید اورانیوم، که آمیخته‌ای از هم پروتون‌های (ایزوتوپ‌های) ۲۳۵ و ۲۳۸ اورانیوم است، به کار می‌رود.
دیالیز
قانون گراهام در واقع اساس و پایه‌ای را برای تفکیک ایزوتوپ‌ها به وسیلهٔ نفوذ مولکولی، فراهم آورده‌است که این روش می‌تواند نقش بسیار سخت و بحرانی ای را در توسعهٔ بمب اتمی ارائه دهد (مبنایی برای تفکیک ایزوتوپ 235U از 238U).
