دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی برای تأمین، تربیت و توانمندسازی معلمان و نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در ایران است. این دانشگاه در سال ۱۳۹۰ با تجمیع کلیه مراکز تربیت معلم سراسر ایران تأسیس شد و دارای حدود ۹۸ واحد دانشگاهی (در قالب ۶۴ پردیس و ۳۴ مرکز وابسته به پردیس)می باشد.دانشگاه فرهنگیان از بزرگترین و گستردهترین دانشگاههای ایران است و دکتر حسین خنیفر به عنوان اولین رئیس دانشگاه فرهنگیان، ریاست این دانشگاه مأموریت محور و استراتژیک را به عهده دارد.
دانشگاه فرهنگیان در دی ۱۳۹۰، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با تجمیع کلیه مراکز تربیت معلم سراسر ایران تأسیس شد و از سال ۱۳۹۱ شروع به کار کرد. این دانشگاه هر چند نوپاست اما متکی به پیشینه صد ساله مراکز تربیت معلم در ایران است. این دانشگاه طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مستند به راهکارهای زیر است:
راهکار ۱/ ۱۱ - استقرار نظام ملی تربیت معلم و راهاندازی دانشگاه ویژه فرهنگیان با رویکرد آموزش تخصصی و حرفهای تربیت محور توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری دستگاههای ذیربط
راهکار ۲/ ۱۱ - طراحی و ارتقای نظام تربیت حرفهای معلمان در آموزش و پرورش با تأکید بر حفظ تعامل مستمر دانشجومعلمان با مدارس و نهادهای علمی و پژوهشی در طی این دوره و فراهم آوردن امکان کسب تجربیات واقعی از کلاس درس و محیطهای آموزشی.
راهکار ۱۰/ ۱۱ - جلب مشارکت دانشگاههای برتر و حوزههای علمیه در امر تربیت تخصصی-حرفهای و دینی معلمان، کارشناسان و مدیران با همکاری دانشگاه فرهنگیان
دانشگاه فرهنگیان دارای شخصیت حقوقی و استقلال اداری و مالی و وابسته به وزارت آموزش و پرورش است و به صورت هیئت امنایی اداره میشود. با تأسیس «دانشگاه»، مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (ص) و مراکز تربیت معلم تحت پوشش آن در این دانشگاه ساماندهی شدهاست. این دانشگاه کار تربیت معلم را از سال ۱۳۹۱ با جذب ۲۵ هزار دانشجوی متعهد خدمت آغاز کرد.
توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) از جمله راهبردهای دانشگاه است و ایجاد سامانه الکترونیکی واحد و یکپارچهای که تمام اطلاعات و روند کاری دانشگاه را در بر بگیرد در اولویت است. همچنین برای آموزش فناوری به دانشجویان «کارگروه توسعه سواد فاوا دانشجومعلمان» سندی در اینباره تدوین کرده است.
رار است در پایان تحصیلات، دانشجومعلمان آزمون جامع (پایانی) معلمی را بگذرانند تا بر اساس آن گواهینامه صلاحیت معلمی را دریافت کنند و بتوانند در مدارس تدریس نمایند. سرپرست دانشگاه فرهنگیان در اینباره گفتهاست: مؤلفههای آزمون چهار مورد است؛ یکی معدل فرد است که البته وزن نسبتاً کمتری دارد و وزن ۲۰ درصدی دارد. معدل ۱۵ به بالا پیشبینی شدهاست که به ازای هر یک نمره معدل، ۴۰ امتیاز تعلق بگیرد. دوم آزمون کتبی است؛ آزمون کتبی آزمونی است که بیشتر مؤلفهٔ دانش موضوعی و تربیتی افراد را مطابق آنچه که در برنامه تربیت معلم آمده مورد سنجش قرار میدهد.
مولفه سوم آزمون عملکردی است، آزمون عملکردی وزنش ۲۵ درصد است و ۲۵۰ نمره. این آزمون مؤلفه فوقالعاده مهمی است چرا که در اینجا به سنجش مهارتها و شایستگیهای حرفهای خیلی نزدیک میشویم. دانشجو و به عبارتی فارغالتحصیل با مسائل آموزشی مواجه میشود و در مواجهه با این مسائل باید توانمندی خودش را برای تحلیل موقعیت مسئله دار آموزشی و تربیتی و ارائه طریق برای خروج از آن وضعیت و فایق آمدن بر آن نشان بدهد.
مهمترین مؤلفه در سنجش صلاحیت حرفهای معلمی «پوشه کار حرفهای» است. پوشه کار در واقع عبارت است از جایی که تمام دستاوردهای دانشجو در عرصههای مختلف و خصوصاً در عرصههای فرهنگی و اجتماعی و عمدتاً در زمینههایی که به شکل داوطلبانه، انتخابی و اختیاری وارد شده (در کانونهای دانشجویی، انجمنهای مختلف علمی، تشکلهای مختلفی که در دانشگاه دورهها، اردوها، انواع و اقسام برنامههایی که جزو برنامههای الزامی دانشگاه نیست) شرکت کردهاست. دستآوردهای ناشی از شرکت در این فعالیتها و کاروزی که جز برنامههای الزامی است، در پوشه کاری ثبت و ضبط خواهد شد که ۳۵۰ نمره به آن تعلق میگیرد.
طبق ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، این دانشگاه میتواند مطابق ضوابط و مقررات وزارت آموزش و پرورش از میان دانشآموختگان سایر دانشگاهها دانشجو جذب کند و دوره یکساله مهارتآموزی معلمی را برای آنان تدارک ببیند و در صورت موفقیت به آنان گواهی صلاحیت معلمی اعطا نماید.
با تأسیس دانشگاه فرهنگیان قرار شده تا نیروهای مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش از طریق این دانشگاه تأمین شود در حالیکه فارغ التحصیلان و نیروهای شایسته سایر دانشگاهها که تعدادشان نیز کم نیست علاقهمند برای حضور در بدنه آموزش و پرورش کشور هستند ولی در شرایط کنونی فرصت این کار را ندارند چرا که فارغالتحصیل دانشگاه فرهنگیان نیستند. عدهای از صاحبنظران بر این باورند که میتوان از ظرفیت فارغ التحصیلان سایر دانشگاهها برای جبران کمبود نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش بهره جست و در کنار جذب نیرو از میان فارغ التحصیلان دانشگاه فرهنگیان روشهای سریعتر و کم هزینهتر دیگری را برای جذب نیرو در آموزش و پرورش به کار گرفت.
محمود مهرمحمدی سرپرست پیشین دانشگاه فرهنگیان در اینباره گفتهاست: طبق اساسنامه دانشگاه فرهنگیان میتوانیم فارغ التحصیلان سایر دانشگاهها را با گذراندن دوره آموزشی یک ساله در آموزش و پرورش جذب کنیم. برای اجرای طرح جذب فارغ التحصیلان سایر دانشگاهها در دانشگاه فرهنگیان نیازمند تدوین طرح اجرایی هستیم که هماکنون این طرح در دست تهیه است و ممکن است از مهر ۹۴ این موضوع تحقق یابد.
در نخستین مرحله انجام این روش بر اساس آزمون استحدامی آموزش و پرورش (شهریور ۹۴) حدود ۳۷۰۰ نفر انتخاب خواهند شد و به مدت یکسال مهارتهای معلمی را در دانشگاه فرهنگیان فرا خواهند گرفت.
دانشگاه فرهنگیان در حال حاضر سه نوع دانشجو میپذیرد:
1. دانشجوی کارشناسی پیوسته (دانشجومعلم): این افراد با مدرک تحصیلی دوره متوسطه و از طریق آزمون سراسری و پس از مصاحبه و گزینش انتخاب میشوند. نحوه آموزش این دانشجومعلمان به صورت تماموقت و شبانهروزی است. برنامه کلاسی این دانشجومعلمان روزهای شنبه تا چهارشنبه است. آنان از ابتدای تحصیل به استخدام آموزش و پرورش درمیآیند و تعهد خدمت میدهند و پس از پایان تحصیلات به عنوان معلم در مدارس مشغول به کار خواهند شد.
2. دانشجوی کارشناسی ناپیوسته (معلمدانشجو): این افراد در واقع معلمان دارای مدرک کاردانی هستند که در دوره کارشناسی ناپیوسته ادامه تحصیل میدهند. برنامه کلاسی این معلمدانشجویان معمولاً روزهای پنجشنبه و جمعه است یعنی روزهایی که مدارس تعطیل است و آنان میتوانند در کلاسها شرکت کنند.
3. دانشجوی کارشناسی ارشد از میان معلمان، که در حال حاضر به شکل محدود است و در آینده تعداد بیشتری دانشجو را در رشتههای متعدد و مورد نیاز آموزش و پرورش خواهد پذیرفت.
دانشگاه فرهنگیان دارای ۳۲ پردیس برادران و ۳۲ پردیس خواهران در استانها میباشد. هر استان دارای دو پردیس است و شهر تهران و شهرستانهای تهران هر کدام دو پردیس جداگانه دارند که مجموعاً ۶۴ پردیس را تشکیل میدهند. همچنین حدود ۳۴ مرکز آموزش عالی وجود دارد که وابسته به پردیسها هستند. در کل این دانشگاه دارای حدود ۱۰۰ واحد دانشگاهی است که اکثر آنها در مراکز استانها و تعدادی نیز در سایر شهرهای استانها قرار دارند. این پردیسها و مراکز آموزش عالی عبارتند از:
آذربایجان شرقی
پردیس علامه امینی تبریز
پردیس فاطمه الزهرا (س) تبریز
آذربایجان غربی
پردیس شهید رجایی ارومیه
مرکز آموزش عالی شهید مطهری خوی
مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) سلماس
پردیس علامه طباطبایی ارومیه
اردبیل
پردیس علامه طباطبایی اردبیل
مرکز آموزش عالی آزادگان اردبیل
پردیس بنت الهدی صدر اردبیل
نمایی از مرکز آموزش عالی بنتالهدی صدر فردوس
اصفهان
پردیس شهید باهنر اصفهان
مرکز آموزش عالی شهید دکتر آیت نجف آباد
مرکز آموزش عالی شهید رجایی اصفهان
پردیس فاطمه الزهرا (س) اصفهان
مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) کاشان
البرز
پردیس امیرکبیر کرج
پردیس حکیم ابوالقاسم فردوسی کرج
ایلام
پردیس امام جعفر صادق (ع) ایلام
پردیس شهید مدرس ایلام
بوشهر
پردیس علامه طباطبایی بوشهر
پردیس بنت الهدی صدر
تهران
پردیس نسیبه تهران
مرکز آموزش عالی شهید باهنر تهران
مرکز آموزش عالی شهید شرافت تهران
پردیس شهید چمران تهران
مرکز آموزش عالی شهید بهشتی تهران
مرکز آموزش عالی شهدای مکه تهران
پردیس زینبیه شهرستانهای تهران (پیشوا)
پردیس شهید مفتح شهرستانهای تهران (شهر ری)
چهارمحال بختیاری
پردیس بحرالعلوم شهرکرد
پردیس شهید باهنر شهرکرد
خراسان جنوبی
پردیس شهید باهنر بیرجند
پردیس امام سجاد (ع) بیرجند
مرکز آموزش عالی بنت الهدی صدر فردوس
خراسان رضوی
پردیس شهید بهشتی مشهد
مرکز آموزش عالی شهید رجایی تربت حیدریه
مرکز آموزش عالی علامه طباطبایی سبزوار
مرکز آموزش عالی دانشور نیشابور
پردیس شهید هاشمی نژاد مشهد
خراسان شمالی
پردیس امام محمدباقر (ع) بجنورد
پردیس امام جعفر صادق (ع) بجنورد
خوزستان
پردیس حضرت رسول اکرم (ص) اهواز
مرکز آموزش عالی شهید رجایی دزفول
مرکز آموزش عالی امام جعفر صادق بهبهان
مرکز آموزش عالی امام رضا (ع) اندیمشک
مرکز آموزش عالی شیخ مرتضی انصاری دزفول
پردیس فاطمه الزهرا (س) اهواز
مرکز آموزش عالی حضرت خدیجه کبری (س) دزفول
زنجان
پردیس شهید بهشتی زنجان
پردیس الزهرا (س) زنجان
سمنان
پردیس شهیدرجایی سمنان
پردیس الزهرا (س) سمنان
سیستان و بلوچستان
پردیس شهید مطهری زاهدان
پردیس رسالت زاهدان
فارس
پردیس شهید رجایی شیراز
مرکز آموزش عالی سلمانفارسی فارس
مرکز آموزش عالی (واحد) سلمان فارسی شیراز
مرکز آموزش عالی شهید بهشتی اقلید
مرکز آموزش عالی شهید مطهری شیراز
پردیس باهنر شیراز
مرکز آموزش عالی زینب کبری (س) شیراز
قزوین
پردیس شهید رجایی قزوین
پردیس بنت الهدی صدر
قم
پردیس آیتالله طالقانی قم
مرکز آموزش عالی شهید مدنی قم
پردیس حضرت معصومه (س) قم
کردستان
پردیس شهید مدرس سنندج
پردیس بنت الهدی صدر سنندج
کرمان
پردیس خواجه نصیرالدین طوسی کرمان
پردیس شهید باهنر کرمان
کرمانشاه
پردیس شهید رجایی کرمانشاه
پردیس شهید صدوقی کرمانشاه
کهگیلویه و بویراحمد
پردیس شهید ایزدپناه یاسوج
پردیس کوثر یاسوج
گلستان
پردیس آیتالله خامنهای گرگان
پردیس امام خمینی (ره) گرگان
گیلان
پردیس امام علی (ع) رشت
پردیس بنت الهدی صدر رشت
لرستان
پردیس آیتالله کمالوند خرمآباد
مرکز آموزش عالی شهید میرشاکی الیگودرز
پردیس علامه طباطبایی خرمآباد
مازندران
پردیس صدیقه طاهره
مرکز آموزش عالی بیت الهدی آمل
مرکز آموزش عالی حضرت فاطمه (س) قائمشهر
پردیس دکتر شریعتی ساری
مرکز آموزش علی شهید رجایی بابل
مرکز آموزش عالی نوشهر
مرکزی
پردیس زینب کبری (س) اراک
پردیس شهید باهنر اراک
هرمزگان
پردیس شهید بهشتی بندرعباس
پردیس فاطمه الزهرا (س) بندرعباس
همدان
پردیس شهید باهنر همدان
پردیس شهید مقصودی همدان
یزد
پردیس شهیدان پاکنژاد یزد
پردیس فاطمه الزهرا (س) یزد