رشته بهداشت عمومی شاخه اساسی از علوم بهداشتی است که هرساله زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش کشور ارائه می شود. این رشته جزو دروس زیرگروه دوم زیرگروه های رشته تجربی است و در مقاطع کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته از دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور پذیرش می شود.
رشته بهداشت عمومی
دانشجویان و دانش آموختگان رشته بهداشت عمومی، وظیفه حفاظت سلامت و بهداشت را در کل جامعه بر عهده دارند. به عبارتی رشته بهداشت عمومی بیانگر مجموعه اقداماتی است که برای ارتقا وضعیت سلامت جامعه انجام می گیرد و کسانی که در این رشته به تحصیل می پردازند، سلامت افراد جامعه را تضمین می نمایند. این افراد متعهد می شوند از بروز هر گونه اتفاقی که منجر به تهدید سلامت آن ها یا خدشه وارد کردن به بهداشت جمعی می شود، پیشگیری به عمل آورند.
برخلاف متخصصان بالینی مانند پزشکان و پرستاران، که در درجه اول تمرکز آن‌ها بر روی درمان افراد پس از بیمار شدن یا آسیب دیدگی است، متخصصان بهداشت عمومی با اجرای برنامه‌های آموزشی، اجرای خدمات و انجام تحقیقات و پژوهش های مرتبط از بروز مشکلات مکرر جلوگیری می کنند. همچنین تلاش خود را به کار می گیرند تا حتی الامکان برابری های دسترسی به امکانات بهداشتی را میسر کنند و باعث ارتقاء حقوق، کیفیت و دسترسی به خدمات بهداشتی شوند.
اهمیت این رشته آنجا مشخص می‌شود که فقدان آن، باعث بروز انواع بیماری‌ها، مسائل پزشکی و مشکلات عمومی در جامعه می‌گردد، تا جایی که امروزه رشته بهداشت عمومی را می توان پایه اصلی رشته هایی از قبیل موارد زیر دانست:
- آموزش بهداشت - مدیریت بهداشتی - رشته علوم تغذیه - اقتصاد بهداشت
مهارت ها و توانایی های لازم در رشته بهداشت عمومی
دانشجویان رشته بهداشت عمومی می بایست از لحاظ آموزشی، در دروس پایه مثل ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست شناسی توانمند بوده و برای داشتن موقعیت خوب در ایران رشته باید هم در علوم ریاضی و هم در علوم تجربی، پایه قوی داشته باشند. اما مهارت های لازم برای تحصیل در این رشته، تنها به توانایی های آموزشی ختم نمی شود. در این راستا، احراز مواردی چون:
- مهارت های ارتباطی مناسب - آشنایی کامل با دانش، قوانین و مباحث بهداشتی - مسئولیت پذیری - دقت و توجه به جزئیات - توان تصمیم گیری درست و به موقع - توانایی خوب در حل مساله و مشکلات - توان و استقامت بدنی مناسب - توان آموزش موارد بهداشتی به افراد - روحیه قوی در هنگام برخورد با مشکلات - حس کمک به همنوع و انسان دوستی فراوان
برای فعالیت در رده های شغلی مرتبط با رشته بهداشت عمومی، لازم اند و علاقه مندان به این رشته باید در خود تقویت کنند. به علاوه، داشتن مهارت های زیر برای فعالیت در این رشته از اهمیت به سزایی برخوردار است.
- آموزش دستور العمل ها - مهارت انجام کار گروهی - مهارت تحلیل اطلاعات - به کارگیری ابزارهای آمار - اطلاعات و نرم افزارها - مهارت کنترل و ارائه راه حل های مناسب - مهارت تحقیق و پژوهش
ادامه تحصیل در رشته بهداشت عمومی
فارغ التحصیلان رشته بهداشت عمومی می توانند جهت بهبود شرایط شغلی و افزایش مهارت های خود، در مقطع کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی، تحصیلات خود را ادامه بدهند؛ لذا در ادامه مطلب به بررسی شرایط ادامه تحصیل در این رشته می پردازیم.
مقطع کارشناسی (ناپیوسته)
داوطلبانی که دارای مدرک کاردانی در رشته بهداشت عمومی هستند، برای اخذ مدرک کارشناسی ملزمند نسبت به ثبت نام کنکور کاردانی به کارشناسی اقدام نمایند. پس از شرکت در آزمون و کسب حدنصاب علمی، می توانند انتخاب رشته کنکور کاردانی به کارشناسی را انجام دهند. لازم به ذکر است داوطلبان پس از پذیرفته شدن در رشته مورد نظر، در مقطع کارشناسی ناپیوسته ادامه تحصیل خواهند داد.
مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته
آن دسته از افرادی که دانش آموخته کارشناسی پیوسته یا ناپیوسته بهداشت عمومی هستند، می توانند در کارشناسی ارشد وزارت بهداشت شرکت کنند. داوطلبان موظفند، رشته هایی که با مدرک کارشناسی بهداشت عمومی مجاز به تحصیل در آن ها هستند را از میان لیست رشته های کارشناسی ارشد وزارت بهداشت ، استخراج کرده و ضمن مطالعه منابع کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت آمادگی های لازم را برای شرکت در آزمون رشته موردنظر خود را پیدا کنند.
همان طور که ذکر شد، رشته بهداشت عمومی در مقطع کارشناسی ارشد به رشته های زیادی دست پیدا می کند که در ادامه به معرفی آن ها پرداخته می شود.
- آموزش بهداشت - آمار زیستی - اپیدمیولوژی - ارزیابی فناوری سلامت - اقتصاد بهداشت - رفاه اجتماعی - بهداشت و ایمنی مواد غذایی - زیست فناوری پزشکی - سم شناسی - سلامت سالمندی - فیزیولوژی - کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی - فناوری اطلاعات سلامت - مدیریت خدمات بهداشتی درمانی - مهندسی بهداشت محیط - مدیریت توانبخشی - مهندسی پزشکی (بیوالکتریک) - مهندسی پزشکی (زیست مواد) - نانوتکنولوژی پزشکی - علوم تغذیه - علوم بهداشتی در تغذیه - برنامه ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی - حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین - آموزش پزشکی - اکولوژی انسانی - تاریخ علوم پزشکی - علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه
مقطع دکتری تخصصی
متقاضیان مقطع دکتری تخصصی، با توجه به عنوان مدرک کارشناسی ارشد خود، می توانند نسبت به ثبت نام آزمون دکتری وزارت بهداشت در رشته مورد نظر اقدام نمایند. داوطلبان دکتری پس از شرکت در آزمون، در صورت کسب حدنصاب علمی در آزمون کتبی به مصاحبه دکتری وزارت بهداشت دعوت خواهند شد. در ادامه در صورت توفیق امتیاز لازم در مصاحبه، در دانشگاه پذیرفته شده و قادر به ادامه تحصیلات خود در مقطع دکتری خواهند بود.
ناگفته نماند هر ساله تعداد کثیری از افراد، علاقه مند به تحصیل در رشته پزشکی هستند که به هر دلیلی موفق به تحصیل در این در این رشته نمی شوند. برای این دسته از افراد راهی در نظر گرفته شده تا پس از دریافت مدرک کارشناسی خود در آزمون لیسانس به پزشکی که توسط معاونت آموزشی دانشگاه تهران برگزار می شود، شرکت نمایند.
بر این اساس فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی واجد شرایط ثبت نام آزمون لیسانس به پزشکی قادر به شرکت در این آزمون خواهند بود که در صورت نائل شدن به حدنصاب علمی، امکان تغییر رشته و ادامه تحصیل در رشته پزشکی برای آن ها ممکن خواهد شد.
رشته بهداشت عمومی از رشته های گروه آزمایشی تجربی می باشد. لذا تعداد زیادی از دانشگاه های علوم پزشکی کشور، این رشته را در یاد شده ارائه داده و اقدام به جذب دانشجو می کنند که عبارتند از:
- دانشگاه علوم پزشکی آبادان - دانشگاه علوم پزشکی اراک - دانشگاه علوم پزشکی اردبیل - دانشکده علوم پزشکی اسد آباد (همدان) - دانشکده علوم پزشکی اسفراین - دانشگاه علوم پزشکی ارومیه - دانشگاه علوم پزشکی اصفهان - دانشگاه علوم پزشکی البرز - دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر - دانشگاه علوم پزشکی بابل - دانشگاه علوم پزشکی بجنورد - دانشگاه علوم پزشکی بم - دانشگاه علوم پزشکی بندر عباس - دانشگاه علوم پزشکی بوشهر - دانشکده علوم پزشکی بهبهان - دانشگاه علوم پزشکی بیرجند - دانشگاه علوم پزشکی تبریز - دانشکده علوم پزشکی تربت جام - دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه - دانشگاه علوم پزشکی تهران - دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز - دانشگاه علوم پزشکی جهرم - دانشگاه علوم پزشکی جیرفت - دانشکده علوم پزشکی خلخال - دانشکده علوم پزشکی خمین - دانشکده علوم پزشکی خوی - دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان - دانشگاه علوم پزشکی زابل - دانشگاه علوم پزشکی زنجان - دانشگاه علوم پزشکی زاهدان - دانشکده علوم پزشکی ساوه - دانشکده علوم پزشکی سراب - دانشکده علوم پزشکی سیرجان - دانشگاه علوم پزشکی سمنان - دانشگاه علوم پزشکی سبزوار - دانشگاه علوم پزشکی شیراز - دانشگاه علوم پزشکی شاهرود - دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد - دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - دانشکده علوم پزشکی شوشتر - دانشگاه علوم پزشکی فسا - دانشگاه علوم پزشکی قم - دانشگاه علوم پزشکی قزوین - دانشگاه علوم پزشکی کرمان - دانشگاه علوم پزشکی کاشان - دانشگاه علوم پزشکی کردستان - دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه - دانشگاه علوم پزشکی گیلان – رشت - دانشگاه علوم پزشکی گلستان – گرگان - دانشگاه علوم پزشکی گناباد - دانشکده علوم پزشکی لارستان - دانشگاه علوم پزشکی لرستان – خرم آباد - دانشگاه علوم پزشکی مازندران – ساری - دانشکده علوم پزشکی مراغه - دانشگاه علوم پزشکی مشهد - دانشکده علوم پزشکی نیشابور - دانشگاه علوم پزشکی همدان - دانشگاه علوم پزشکی یاسوج - دانشگاه علوم پزشکی یزد
دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور در مقاطع مختلف کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشجو می پذیرد. بدهی است که دانشجویان با توجه به مقطع پذیرفته شده تعداد واحد و دروس متفاوتی را می گذرانند که در ادامه این مطلب به بررسی آن ها می پردازیم.
دروس مقطع کاردانی
رشته بهداشت عمومی در مقطع کاردانی سال ۱۴۰۲ با دو گرایش بهداشت خانواده و مبارزه با بیماری ها، ارائه می شود. تعداد واحد های ارائه شده در این مقطع در مجموع 71 واحد است اما جزئیات واحدهای در نظر گرفته شده برای این مقطع، در دو گرایش متفاوت خواهد بود که در زیر به آن اشاره می کنیم:
- دروس عمومی : 15 واحد - دروس پایه : 10 واحد - دروس اصلی شامل: بهداشت خانواده: 14 واحد مبارزه با بیماری ها: 16 واحد - دروس اختصاصی شامل: بهداشت خانواده: 20 واحد مبارزه با بیماری ها: 18 واحد - کارآموزی در عرصه : 12 واحد
دروس مقطع کارشناسی
رشته عمومی در مقطع کارشناسی پیوسته ۱۴۰۲ بدون گرایش ارائه می شود. دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی پیوسته ملزم به گذراندن 132 واحد درسی هستند که این تعداد، به شرح زیر خواهد بود:
- دروس عمومی: 24 واحد - دروس اصلی و پایه: 32واحد - دروس اختصاصی : 60 واحد - کارآموزی در عرصه : 16 واحد
شایان توجه است با توجه به تعریف طرح نیروی انسانی برای بسیاری از رشته های وزارت بهداشت، رشته بهداشت عمومی نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود، لذا دانشجویان این رشته، مستلزم گذراندن واحد های کار آموزی در نیمسال تحصیل خود می باشند.
رشته بهداشت عمومی یکی از رشته هایی است که در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به رشته ها و گرایش های زیادی راه پیدا می کند که به ترتیب در دفترچه انتخاب رشته کارشناسی ارشد وزارت بهداشت و دفترچه انتخاب رشته دکتری وزارت بهداشت ذکر می شود. از این رو گزارش دروس ارائه شده در هریک از این رشته ها، در این مقاله نمی گنجد.
رشته بهداشت عمومی از لحاظ آینده شغلی در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد. دانش آموختگان این رشته نقش های مختلفی از جمله نقش آموزشی، نقش پژوهشی، نقش مراقبتی و نقش اجرایی خواهند داشت که به تفصیل شامل وظایف زیر می باشند:
نقش آموزشی: حیطه کاری این دسته از فارغ التحصیلان، در زمینه مشاوره های قبل از ازدواج، آموزش مادران، آموزش کاردان ها و بهورزهای مراکز بهداشت خواهد بود.
نقش پژوهشی: آموزش پرسشگران سلامت، همکاری در انجام مصاحبه های پژوهشی و تدوین اطلاعات، ارایه طرح های پژوهشی در زمینه HS ازجمله فعالیت هایی است که کارشناسان بخش پژوهشی بر عهده دارند.
نقش مراقبتی: افراد در این نقش، مراقبت قبل و بعد از زایمان مادران و مراقبت از سلامت کودکان را بر عهده دارند.
نقش اجرایی: نظارت بر تکمیل پرونده های خانوارهای تحت پوشش، ارایه خدمات تنظیم خانواده به خانوار های تحت پوشش و حضور در برنامه های بهداشت مدارس از جمله فعالیت هایی است که کارشناسان بخش اجرایی بر عهده دارند.
درحال حاضر فارغ التحصیلان دوره کارشناسی رشته بهداشت عمومی در نظام سلامت کشور، در مشاغل زیر امکان فعالیت دارند
- معاونت بهداشتی دانشگاه های علوم پزشکی - مرکز بهداشت شهرستان ها - مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی - کارشناس مسئول پیشگیری و مبارزه با بیماری ها - آموزش سلامت - آموزش بهروزی - کارشناس سلامت مدارس - گسترش شبکه و سلامت خانواده - کارشناس بهداشتی
همچنین می توانند در مراکز ترک اعتیاد، خانه سالمندان و درمانگاه ها و ارائه خدمات به بانوان باردار و نوزادان به فعالیت بپردازند.
دانش آموختگان این رشته، در آموزش و پرورش به عنوان مربی بهداشت مدارس و در بیمارستان ها، کارخانجات و سایر بخش های خصوصی مانند هتل ها، به عنوان مراقب سلامت امکان احراز شغل دارند.
میزان درآمد رشته بهداشت عمومی
میزان درآمد در این رشته، مانند بسیاری از رشته های علوم پزشکی به فاکتور های زیادی بستگی دارد. به عنوان مثال عواملی چون شهر، مهارت فردی، سابقه کاری و… در این مسئله تاثیر گذار خواهند بود.
همچنین بدون شک مسائل اقتصادی نیز در بازارکار و درآمد رشته دخیل خواهد بود. با توجه به این شرایط و درکنار تمام این پارامترها، میانگین حقوق دانش آموختگان رشته بهداشت عمومی در سال ۱۴۰۲ مبلغی معادل، 5 میلیون و 800 هزار تومان می باشد.
بهداشت عمومی
