علوم مهندسی زیست محیطی
آشنایی با رشته علوم مهندسی زیست محیطی
ظهور رشته‌های بین رشته‌ای از خصوصیات عصر حاضر در صحنه آموزش عالی جهانی است. بر مبنای مطالعات انجام شده برای دورنمای رشته‌های مهندسی تا سال ۲۰۲۰ توسط آکادمی ملی مهندسی ایالات متحده در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، رشته علوم مهندسی به عنوان هسته مرکزی در صحنه آموزش مهندسی بیست سال آینده قرار گرفته است. دوره‌های کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترای علوم مهندسی از رشته‌های مطرح در دنیای علم و فناوری امروز است و در دانشگاه‌های معروف دنیا همچون دانشگاه برکلی کالیفرنیا، هاروارد و ... وجود دارد.
تعریف
علوم مهندسی زیست محیطی، حوزه‌ای چند برنامه‌ای است که نیازمند همراهی اصول فیزیکی، شیمیائی و بیولوژی با تجزیه و تحلیل مهندسی برای محافظت محیط زیست و ترمیم آن است. رشته علوم مهندسی زیست محیطی درسهایی از دپارتمان‌های گوناگون را ترکیب می‌کند تا برنامه‌ای را که پایه‌ای قوی در علوم و مهندسی دارد، ایجاد کند. این رشته محیطی را فراهم می‌کند که در آن دانشجویان می‌توانند ضمن فراگیری فنون مهندسی، علائق خود را در حوزه‌های مختلف علوم نیز دنبال کنند. کارشناسی پیوسته علوم مهندسی زیست محیطی، دوره آموزشی مرکب از تعدادی دروس نظری، کاربردی و آزمایشگاهی و برنامه تحقیقاتی در زمینه مهندسی محیط زیست جهت افزایش اطلاعات کارشناسانی نظیر کارشناسان مهندسی عمران، مهندسی آب، مهندسی شیمی، مهندسی محیط زیست، مهندسی مکانیک و مهندسی بهداشت محیط و نیز ایجاد زمینه کافی جهت درک و توسعه و کاربرد تکنیک های موجود در این رشته است. با وجودی که گرایش مهندسی محیط زیست در رشته مهندسی عمران وجود دارد، برنامه علوم مهندسی پایه‌ای وسیعتر از آنچه در مهندسی عمران وجود دارد، ایجاد می‌کند. این گرایش دانشجویان را برای کار یا تحصیل در دوره‌های کارشناسی‌ارشد در شاخه‌های مرتبط با محیط زیست آماده می‌کند.
هدف
هدف از این رشته، آموزش افرادی است که دارای توانائیهای لازم جهت طراحی و نظارت برحسن اجرای پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط زیست بوده و در ضمن قادر به انجام تحقیقات لازم جهت حل مسائل و مشکلات زیست محیطی کشور باشند. از جمله پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط زیست کشور عبارتند از:
-شناخت و کنترل آلودگی منابع آب، خاک و هوا
-طراحی تاسیسات آب و فاضلاب شهری، روستایی و صنعتی
-کنترل آلودگیهای حاصل از مواد زائد جامد
-برنامه ریز و مدیریت اجرای طرحهای زیست محیطی
نقش و توانایی
مهندسین تربیت یافته این رشته قادرند با برخورداری از دانش علوم پایه قوی و درک عمیق از فنون و روشهای مهندسی، امر هدایت و اجرای پژوهشهای صنعتی بین رشته‌ای را عهده‌دار شوند. در کنار به کارگیری مهندسین این رشته در بخش R&D صنایع، امکان ادامه تحصیل آنها در رشته‌های سنتی مهندسی، به علت ماهیت چند رشته‌ای بودن آن فراهم است. امکان کار در چند دیسیپلین مهندسی در بازار کار رقابتی امروز، از توانائیهای برتر دانش آموختگان این رشته خواهد بود.
طول دوره تحصیل
براساس آئین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی، طول دوره کارشناسی علوم مهندسی چهار سال است و شامل هشت نیمسال تحصیلی است. حداکثر مجاز طول تحصیلات این دوره ۶ سال می‌باشد و در هر نیمسال تحصیلی ۱۶ هفته کامل آموزش وجود دارد. نظام آموزشی این دوره واحدی است و برای هر واحد درس نظری در هر نیمسال ۱۶ ساعت آموزش کلاسی در نظر گرفته شده است. تعداد واحدهای دوره کارشناسی علوم مهندسی ۱۴۱ واحد است.
| ردیف | دانشگاه |
| 1 | دانشگاه اراک |
| 2 | دانشگاه جیرفت |
| 3 | دانشگاه شیراز |
| 4 | دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان |
| 5 | دانشگاه کردستان |
| 6 | دانشگاه ولایت ایرانشهر |
| 7 | دانشگاه اردکان |
| 8 | دانشگاه حکیم سبزواری |
| 9 | دانشگاه بیرجند |
| 10 | دانشگاه زابل |
| 11 | دانشگاه صنعتی اصفهان |
| 12 | دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر |
| 13 | دانشگاه گیلان |
| 14 | دانشگاه یزد |
| 15 | دانشگاه غیر انتفاعی شمال - آمل |
| 16 | دانشگاه تهران |
| 17 | دانشگاه سمنان |
| 18 | دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء |
| 19 | دانشگاه فردوسی مشهد |
| 20 | دانشگاه ملایر |
| 21 | آموزشکده محیط زیست وابسته به سازمان حفاطت محیط کرج |
| 22 | دانشگاه غیر انتفاعی علامه محدث نوری |
دروس عمومی
| ردیف | نام درس |
| 1 | دو درس ازدروس مبانی نظری اسلام |
| 2 | یک درس از دروس اخلاق اسلامی |
| 3 | یک درس از دروس انقلاب اسلامی |
| 4 | یک درس ازدروس تاریخ وتمدن اسلامی |
| 5 | یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی |
| 6 | ادبیات فارسی |
| 7 | زبان عمومی |
| 8 | تربیت بدنی 1 |
| 9 | تربیت بدنی 2 |
دروس پایه رشته علوم و مهندسی محیط زیست
| ردیف | نام درس |
| 1 | رياضيات عمومي |
| 2 | شيمي عمومي |
| 3 | فيزيك عمومي |
| 4 | شيمي آلي |
| 5 | آمار و احتمالات |
| 6 | جانورشناسي |
| 7 | زمين‌شناسي |
| 8 | گياهشناسي عمومي |
| 9 | اكولوژي |
| 10 | ژنتيك |
| 11 | ميكروبيولوژي |
| 12 | رسم فني |
| 13 | كارتوگرافي |
دروس اصلی رشته علوم و مهندسی محیط زیست
| ردیف | نام درس |
| 1 | هوا و اقليم‌شناسي |
| 2 | اقتصاد عمومي |
| 3 | خاكشناسي عمومي |
| 4 | شناخت محيط زيست |
| 5 | هيدرولوژي عمومي |
| 6 | جامعه شناسي عمومي |
| 7 | مساحي و نقشه‌برداري |
| 8 | عكس‌هاي هوايي |
| 9 | حفاظت خاك |
| 10 | درخت‌ها و درخچه‌هاي ايران |
| 11 | آشنايي با رايانه |
| 12 | گياهان آبزي |
| 13 | شناسايي گياهان مرتعي |
| 14 | مباني سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافيايي |
دروس تخصصی الزامی رشته علوم و مهندسی محیط زیست
| ردیف | نام درس |
| 1 | بوم‌شناسي مهره‌داران |
| 2 | مباني مديريت حيات‌وحش |
| 3 | زيست‌شناسي و شناخت حيوانات شكاري |
| 4 | حقوق و مديريت محيط زيست |
| 5 | اكولوژي درياها و درياچه‌ها |
| 6 | فنون و مديريت حيات‌وحش |
| 7 | آلودگي هوا |
| 8 | انسان و محيط زيست |
| 9 | مناطق حفاظت‌شده، پارك‌هاي ملي و جنگلي9 |
| 10 | پاركداري |
| 11 | ارزيابي محيط زيست |
| 12 | طراحي و مهندسي پارك‌هاي ملي و جنگلي |
| 13 | آلودگي آب و خاك |
| 14 | زيست شناسي حفاظت |
| 15 | جلسه بحث |
| 16 | پروژه |
دروس اختیاری رشته علوم و مهندسی محیط زیست
| ردیف | نام درس |
| 1 | محيط زيست و كشاورزي |
| 2 | بهسازي طبيعت و حفظ محيط زيست |
| 3 | بوم شناسي |
| 4 | تاكسيدرمي |
| 5 | ماهي شناسي عمومي |
| 6 | آبزي پروري |
| 7 | جنگل‌شناسي عمومي |
| 8 | ترويج و آموزش منابع طبيعي |
| 9 | آبزيان |
| 10 | ژئومرفولوژي |
| 11 | جاده‌سازي |
| 12 | طرح آزمايش‌هاي كشاورزي (1) |
| 13 | فيزيولوژي جانوري |
| 14 | مديريت مواد ذائد و جامد |
| 15 | جنگلكاري و نهالستان‌هاي جنگلي |
| 16 | بوم شناسي تالابها |
| 17 | مرتعداري |
| 18 | كارآفريني عمومي |
| 19 | فضاي سبز شهري |
| 20 | اكوتوريسم |
| 21 | دوزيستان و خزندگان ايران |
| 22 | پرنده شناسي |
| 23 | ليمنولوژي عمومي |
آینده شغلی و بازار کار
در حال حاضر بحران محیط زیست در تمام دنیا وجود دارد و اهمیت این رشته هر روز در حال افزایش است و به همین منظور نیاز است افرادی بتوانند با کسب دانش و تخصص کافی در حل مشکلات زیست محیطی کره زمین قدم های مثبتی بردارند. در کشور ما سازمانی تحت عنوان سازمان محیط زیست وجود دارد که اصلی ترین مکان برای استخدام فارغ التحصیلان رشته محیط زیست است.
البته علاوه بر این سازمان نهادهای دیگری مانند شهرداری، وزارت جهاد و کشاورزی، سازمان هواشناسی، سازمان منابع طبیعی و دیگر نهادهایی که به کارشناسان محیط زیست در جهت ارائه مشاوره نیاز دارند. این امر به دلیل این است که دستگاه ها و کارخانه های مختلف باید بتوانند سیاست های تولیدی خود را منطبق بر اصول محیط زیست اجرا کنند تا کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود.
افرادی که بتوانند در رشته محیط زیست دانش خود را افزایش دهند و مقاطع بالا را طی کنند بدون شک می توانند در یکی از سازمان ها مشغول به کار شده و کمک بسیار بزرگی به بهبود محیط زیست کشور کنند.
فارغ التحصیل محیط زیست می تواند در سازمان پارک ها و فضای سبز، مدیریت پارک های ملی و منطقه ای و سازمان حفاظت محیط زیست مشغول به کار شود. امکان همکاری با سازمان های محیط زیست در زمینه شناخت منابع آلودگی در هوا، آب یا خاک و تشخیص میزان آلودگی های کمّی و کیفی نیز وجود دارد. وزارت کشور، وزارت نیرو، شهرداری و وزارت نفت از دیگر مراکز جذب دانش آموختگان است.
توانایی مورد نیاز و قابل توصیه
اولین شرط موفقیت در این گرایش داشتن علاقه و تعهد نسبت به محیط زیست است و تحصیل در آن، برای افراد بی علاقه، جذابیت چندانی نخواهد داشت. داشتن ذهن فعال، توان تجزیه و تحلیل بالا و علاقه مندی به دروس پایه مثل ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست شناسی و آمار در موفقیت در این رشته بسیار موثر است. در ضمن داوطلب، نباید از سفرهای پی در پی و کار در محیط خارج از شهر ابایی داشته باشد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری فراهم است.
