مهروماه

نامه هاى آموزشى دوره هاى کارشناسى زیست شناسی به صورت زیر برنامه ریزى میشود:
۱. دبیرى زیست شناسی و زیست شناسی عمومى
2. رشته زیست شناسی در گرایش هاى (علوم گیاهی، علوم جانوری، علوم میکروبیولوژی، علوم سلولى و مولکولی)
دروس این دوره به صورت عمومی، پایه، اصلى و تخصصى گرایشى می باشد، اهم موارد لازم به ذکر در مورد گرایش هاى فوق عبارتند از:
– گرایش علوم گیاهى: دانشجویان با گذرانیدن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختیارى و با جنبهٔ کاربردى نیز پیش بینى شده است می توانند نیاز مؤسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدى و خدماتى به کارشناسان علوم گیاهى را برطرف نمایند.
از جمله دروس تخصصى گرایشٔ علوم گیاهى عبارتند از: جلبکشناسی، قارچشناسی، مورفولوژى گیاهی، اکولوژى گیاهی، فیزیولوژى گیاهی، اصول و روشهاى رده بندى گیاهان و … . اهمیت این گرایش با توجه به نیاز مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گیاهى آشنا به مسائل گیاه شناسى و فیزیولوژى گیاهی، نیاز علوم گیاه پزشکى به کارشناسان علوم گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در کشاورزى و صنایع داروئی، غذائى و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در مسائل محیط زیست، رفع نیازمندی های علوم طبیعى و باغ هاى کشاورزى به کارشناسان علوم گیاهى و پاسخگوئى به نیاز مراکز آموزشى و پژوهشى در زمینهٔ تربیت مدرس و محقق علوم گیاهى به خوبى روشن میشود.
– گرایش علوم جانورى: هدف این گرایش به وجود آوردن زمینه هاى مساعد براى شناخت علوم جانوری، برقرارى ارتباط صحیح آن با سایر علوم و در نتیجه تربیت کارشناسانى است که قابلیت درک و حل مسائل بنیادى علوم جانورى را داشته و به جنبه هاى کاربردى آن آشنا باشند.
داوطلبان ورود به این گرایش باید در دروس زیست شناسی، فیزیک، شیمى و ریاضى دبیرستان قوى باشند. اهمیت این گرایش با توجه به نیاز علوم پزشکی، بخشهاى تحقیقاتى و آموزشى و موزهها و باغهاى وحش به کارشناس و محقق در گرایشٔ علوم جانورى به خوبى مشخص میشود. جانورشناسی، حشره شناسى و زیست شناسی مولکولی، فیزیولوژیک جانورى و … از جمله دروس تخصصى این گرایش میباشند.
– گرایش علوم میکروبیولوژى: هدف این گرایش شناخت جانداران میکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آنها است. داوطلبانى که دیپلم تجربى داشته باشند در این گرایش موفقتر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زیستى داوطلب باید به کارهاى آزمایشگاهى (نظیر کشت میکروارگانیزمها) علاقهمند باشد. میکروبیولوژى عمومی، میکروبیولوژى محیطی، میکروبیولوژى صنعتی، باکترىشناسی، قارچ شناسى ویروسشناسی، تک یاخته شناسى و … از جمله دروس اختصاصى این گرایش مىباشند.
اهمیت این رشته با توجه به نیاز صنایع غذائى و تخمیرى به کارشناسان این گرایش، نیاز علوم پزشکى و داروئی، نیاز سازمانهاى محیط زیست و مبارزه با آلودگى آن، نیاز کشاورزى و دامپروری، نیاز دانشگاهها به مدرس و محقق و … به خوبى روشن میشود.
– گرایش علوم سلولى و مولکولى: تربیت کارشناسان متعهد و متخصص براى شناخت مسائل و پدیده هاى زیستى در قالب سلولى و مولکولى هدف این گرایش است. اهمیت این گرایش با توجه به لزوم بسط این دانش، لزوم تحقیقات گسترده در زمینهٔ اعتلاء علوم پزشکى و داروئى و صنعتی، لزوم قطع وابستگى و شروع نو اندیشى در مسائل علوم سلولى و مولکولی، لزوم فراهم آوردن تربیت محقق و مدرس در این زمینه، به خوبى روشن می شود.
داوطلب ورود به این رشته باید علاقه مند و مستعد (خصوصاً در کارهاى آزمایشگاهی) باشد. ایمنولوژى بافت شناسی، بیوشیمى ویروسها، زیست شناسی سلولی، سیتوشیمى و … از جمله دروس اختصاصى این گرایش میباشد.
– گرایش دبیرى زیست شناسی (زیست شناسی عمومى): فارغالتحصیلان این گرایش با گذرانیدن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربیتى به منظور آشنائى با فنون معلمی) میتوانند توانائی هاى لازم براى رفع نیازهاى وزارت آموزش و پرورش به دبیران زیست شناسی را به دست آورند.
ادامه تحصیل در کلیه گرایش هاى فوق تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذیر است.
ضمناً بر اساس مصوبات جدید شوراى عالى برنامه ریزى در نظر است رشته زیست شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و ۱۰ گرایش باشد.
رشته زیست شناسی در ۵ گرایش (دبیری، عمومی، علوم گیاهی، علوم جانوری، دریا)
رشته زیست شناسی سلولى مولکولى در ۵ گرایش (علوم سلولى و مولکولی، میکروبیولوژی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک)
معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی – گرایش میکروبیولوژی
هدف:
هدف این شاخه شناخت جانداران میکروسکوپی و مسائل مختلف مربوط به زندگی آنهاست.
علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکروارگانیسم ها می توانند به حیات انسانها، دامها و نباتات وارد کنند، بحث می کند.
در گذشته به میکروبها شیطانهای نامرئی می گفتند اما امروزه باید به آنها فرشته های نامرئی بگوییم چرا که اگر میکروارگانیسم ها در چرخه حیات، وظیفه خویش را انجام ندهند، زندگی تمام موجودات از نباتات و حیوانات گرفته تا انسان به زوال کشیده می شود.
و باز بخشی از این میکروارگانیسم ها هستند که با ایجاد انواع بیماریهای عفونی زندگی بشر را به خطر می اندازند مانند “ابولا” که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد را به کشتن داد و یا “ایدز” که بشر را تا آستانه سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده است.
بی شک نمی توان به نقش مهم میکروارگانیسم ها در هستی اعتقاد داشت و از اهمیت کاربرد رشته میکروبیولوژی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد، غافل ماند.
ماهیت:
اما میکروارگانیسم ها که اساس و پایه علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟
میکروارگانیسم ها موجودات ریز ذره بینی مانند: باکتریها، ویروسها، قارچهای میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند.
علم میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.
رشته میکروبیولوژی که با میکروارگانیسم ها یعنی موجودات ریز ذره بینی سروکار دارد، دو جنبه مهم دارد. یکی مبارزه با میکروارگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیات انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازند و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماری ها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند و جنبه دیگر استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست و یا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.
اهمیت این رشته با توجه به نیاز صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز علوم پزشکی و دارویی، نیاز سازمان های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری، نیاز دانشگاه ها به مدرس و محقق و … به خوبی روشن می شود.
گرایش های مقطع لیسانس:
گرانش میکروبیولوژی یکی از پنج گرایش رشته زیست شناسی سلولی و ملکولی است. اما لازم به توضیح است که …
علم میکروبیولوژی گرایشهای مختلفی دارد که عبارتند از:
الف) گرایش پزشکی. در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فعالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوچکی از علم میکروبیولوژی را به خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود ۱۷۰ نوع میکروب، بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تاکنون شناخته شده اند، میکروبهایی مفید می باشند.
ب) میکروبیولوژی غذایی. بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.
ج) میکروبیولوژی صنعتی. در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی (تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود. همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
دکتر یحیی همتی مدیر گروه میکروبیولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: میکروبیولوژی پایه و اساس بسیاری از علوم از قبیل: بیوشیمی، بیوتکنولوژی، زنتیک و پزشکی است.
برای مثال یکی از پایه های مستحکمی که پزشکی بر روی آن استوار است، میکروبشناسی است. چون علم میکروبشناسی است که توانسته است در مقابل حملات سهمگین بیماری های بسیار خطرناک و جهانگیر مانند فلج اطفال و یا طاعون با تشخیص، درمان و یا تهیه واکسن و راه های اساسی و موثر در اختیار بشر قرار دهد و باز علم میکروبشناسی است که باید راهی برای نجات انسان از چنگال بیماریهای عفونی جدید پیدا بکند.
یکی از کاربردهای رشته میکروبیولوژی حداقل در بعد سنتی، تشخیص بیماری است چون در آزمایشگاه های تشخیص طبی محققان عمدتاً با بیماریهای عفونی میکروارگانیسم ها سروکار دارند یعنی یا بطور مستقیم به تشخیص میکروارگانیسم ها می پردازند یا به تشخیص آثار حیاتی آنها می پردازند که نهایتاً این آثار حیاتی ما را به سوی یک میکروارگانیسم هدایت می کند مثل ترشح یک آنزیم یا تبدیل قند به اسید که در این موارد ما خود میکروارگانسم را نمی بینیم اما از آثار حیاتی آن می توانیم تشخیص دهیم که با چه میکروارگانیسمی سروکار داریم و این میکروارگانیسم چه بیماری را ایجاد کرده است.
با توجه به اینکه متاسفانه امروزه دنیا با خطر شیوع مجدد بیماریهای میکروبی قدیمی و شیوع بیماریهای جدید روبرو است رشته میکروبیولوژی در پیشگیری و جلوگیری از بیماری کاربرد دارد مثل علم واکسینه لوژی که علم جدیدی است و وظیفه آن ساخت واکسنها و سرم های مختلف می باشد. مواد غذایی و تولید مواد غذایی مختلف اثر میکروارگانیسم ها بسیار قابل توجه است. همچنین رشته میکروبیولوژی در کشاورزی بطور بسیار وسیعی در تشخیص آفات گیاهی، مبارزه با آفات گیاهی و ایجاد مقاومت گیاهی نسبت به آفات (ایجاد گیاهانی مقاوم به آفات و حشرات) مورد استفاده قرار می گیرد.
در صنایع و معادن نیز برای استخراج فلزات سنگین و در تصفیه نفت در گوگردزدایی از نفت مورد استفاده قرار می گیرند. همین استفاده از رشته میکروبیولوژی در گوگردزدایی بسیار مهم است چون در تصفیه نفت مرحله گوگردزدایی بسیار گران تمام می شود. اما میکروارگانیسم هایی هستند که گوگرد را در خودشان تثبیت می کنند و جدا می شوند و به این وسیله می توان بهترین نفت بدون گوگرد را خیلی ارزان به دست آورد.
در محافظت از محیط زیست نیز میکروارگانیسم هایی هستند که تصفیه فاضلابها و مبارزه بیولوژیک با عفونتها آلودگی های فاضلابی مورد استفاده قرار می گیرند و آب سالم و در حقیقت بدون آلودگی تحویل می دهند همچنین در آلودگی های نفتی میکروبهای نفت خواری هستند که پارافین و خود نفت را به عنوان مواد غذایی استفاده می کنند و توده ای سلولی می سازند که مورد مصرف تغذیه آبزیان را از بین می برد، تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان قرار می گیرد. تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان را از بین می برد، تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان قرار می گیرد. تا حدودی نیز همین کار در خلیج فارس برای تصفیه آلودگی چاههای نفتی کویت انجام گرفت.
حتی در صنعت نساجی نیز این علم به یاری بشر آمده است و به تازگی در صنعت نساجی از میکروارگانیسم ها برای تثبیت نشاسته و آهار دادن پارچه استفاده می شود.
فعالیت در مراکز میکروب شناسی، کارشناسی علوم آزمایشگاهی، بررسی آلودگی های میکروبی مواد غذایی اعم از فرآورده های گیاهی و دامی، صنایع غذایی مراکز تشخیص بیماری میکروبی، ویروس، عوامل و فرآورده های تخمیری و … نمونه هایی از توانایی های فارغ التحصیلان گرایش میکروبیولوژی است.
سازمان ها و مراکزی مانند وزارت بهداشت و درمان، آزمایشگاه های پاتولوژی و میکروب شناسی بیمارستان ها، بیماری های دامی (دام پزشکی). آزمایشگاه های تشخیص طبی، صنایع غذایی مختلف و کارخانه های کنسروسازی، نوشابه سازی، عصاره گیری میوه ها، عرقیات و صنایع گوشتی و …
همه و همه محل هایی هستند که فارغ التحصیلان این رشته می توانند در آنها مشغول به کار شوند.