«خیلی برنامه‌ریزی کرد‌م، کلی کلاس رفتم، کلی وقت گذاشتم و یه عالمه زحمت کشیدم. حالا که شروع کرد‌م به مرور د‌رس‌هام می‌بینم هیچ کد‌ومشون یادم نیست. اصلاً د‌ارم د‌یوونه می‌شم. هرچی میخونم از یادم میره. انگار تمام زحماتم، د‌ود شده و رفته به آسمون. تو رو به‌خد‌ا به د‌اد‌م برسید، بگید من باید چیکار کنم!»
جملات بالا ممکن است برایتان آشنا باشد. شاید برای شما هم اتفاق افتاده که در روزهای نزدیک به آزمون حس می کنید تمام مطالب از ذهنتان پریده و انگار کل حافظتان” ری استارت” شده!
اگر احساس می‌کنید حافظه‌‌ی‌تان تحلیل رفته و همه درس هایی که خواندید را فراموش می‌کنید؛ زود ناامید نشوید و به جای تسلیم شدن دنبال راه حل باشید. فراموشی معضلی است که بسیاری از کنکوری‌ها با آن دست و پنجه نرم می کنند، به همین دلیل می خواهیم چند راهکار برای جلوگیری از فراموشی مطالب به شما ارائه کنیم.
مراحل سیستم حافظه
برای اینکه بدانیم چگونه از فراموشی مطالب جلوگیری کرده و آن ها را به خاطرمان بسپاریم اول باید مراحل حافظه را خوب بشناسیم. روان‌شناسان معتقدند که انسان دارای سیستم حافظه‌ای با سه مرحله‌ی مجزا است: حسی، کوتاه‌مدت و بلندمدت.
حافظه حسی: حافظه فرار است و مدت زمان ذخیره سازی اطلاعات در آن کمتر از ۱ ثانیه است.
حافظه کوتاه مدت: گنجایش بسیار محدودی دارد و پس از فیلتر کردن اطلاعات را به سرعت به حافظه بلند مدت منتقل می کند.
حافظه بلند مدت: دارای ظرفیت نامحدودی است و اطلاعات را با ماندگاری زیاد ثبت می کند. شما میتوانید چند صد میلیون کتاب را در حافظه بلند مدت خودتان به خاطر بسپارید.
فراموشی به این دلیل است که مطالب از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت منتقل نمی شوند. در واقع هر اطلاعاتی که در حافظه حسی و کوتاه مدت باشید اگر ارزشمند باشد به حافظه بلند مدت برای زمان نامحدود انتقال می یابد.
منحنی فراموشی
آیا می دانید روز بعد از درس خواندن چقدر از مطالب را فراموش می کنید؟ بعد از یک ماه چطور؟ مسئله فراموشی سال ها قبل توسط روان شناسی به نام هرمان ابینگهاوس به صورت تجربی و علمی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیقات او به صورت منحنی فراموشی ارائه شد.
منحنی فراموشی نشان می دهد در صورتی که شما عالی مطالعه کرده باشید بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت تقریبا نصف مطالبی که خواندید فراموش می شود و پس از حدودا یک ماه ، ۸۰ درصد آن از یاد می رود.
ابینگ هاوس به این نتیجه رسید که بهترین زمان برای مرور یک خاطره، درست قبل از زمانی است که آن را فراموش کنید.
منحنی فراموشی می‌تواند برای ما توضیح دهد که چرا معمولا وقتی شب امتحان اطلاعات زیادی در مغزمان فرو می‌کنیم، مدت کوتاهی بعد از امتحان (یا خدای نکرده همان سر جلسه‌ی امتحان!)، چیزی از آن اطلاعات را به‌یاد نمی‌آوریم. چون کل یادگیری فقط در مدت زمان بسیار کم انجام می‌شود و بعد از آن مرور نمی‌شود و بلافاصله بعد از یادگیری، فراموش شدن هم آغاز می‌شود.
برای جلوگیری از فراموشی چه کار کنیم؟
مرور و تکرار
مهم ترین عامل در فراموشی مطالب درسی مرور نکردن است. وقتی مطلب جدیدی را می خوانید سعی کنید در همان روز آن را مرور کنید. اگر بعد از چند روز مرور کنید به طور طبیعی بخش هایی از آن مطلب را فراموش کرده اید. بهترین کار مرور دروس در همان روز و چند روز بعد از مطالعه است تا مطالب به حافظه بلند مدت منتقل شود. در این رابطه در قسمت چگونه مرور کنیم در سایت محصل ایرانی بیشتر توضیح داده ایم.
مهم‌ترین جمله‌ای که در این رابطه می‌توانم به شما بگویم این است: رمز یادگیری مؤثر، تکرار مطالب است. تکرار، یکی از اهرم‌های قدرتمند در اختیار ماست. تکرار باعث می‌شود اطلاعات مدام به مغز مخابره شود و مغز با این تکرار‌ها اصطلاحا به خوبی شیرفهم می‌شود.
رمز گذاری کنید
یکی از روش های ساده که می توان برای جلوگیری از فراموشی استفاده کرد، رمز گذاری است. اگر من بگویم “بامشاد” یاد چه چیزی می افتید؟ شما را یاد هر چیزی بیاندازد، برای من آثار دکتر شفیعی کدکنی را تداعی می کند! «ب: بوی جوی مولیان/ ا: از بودن و سرودن/ م: مثل درخت در شب باران/ ش: شبخوانی/ ا: از زبان برگ/ د: در کوچه‌باغ‌های نیشابور» اگر حرف های اول آثار را کنار هم بگذاریم کلمه بامشاد به وجود می‌آید. رمز گذاری یک روش ساده و بسیار کاربردی است و میزان فراموشی را به حداقل می رساند. با کمی خلاقیت می توانید در اکثر دروس از این روش استفاده کنید و مطالب را به حافظه بلند مدت خود منتقل کنید.
تست زنی و حل تمرین
تمرین و تست زنی باعث پر شدن شکاف های اطلاعاتی در مغز خواهد شد . بعد از مطالعه مباحث شروع به تست زنی از نوع آموزشی کنید تا مطالب در ذهنتان بهتر به خاطر سپرده شوند. تمرین کردن سوالات سال های گذشته می تواند به بازیابی اطلاعات بسیار کمک کند.
همچنین اگر حس می کنید مطلبی از یادتان رفته بهترین کار برای اینکه بدانید این حس واقعی است یا کاذب تست زنی و حل تمرین در مبحث مورد نظر است. در صورتی که توانستید به سوالات پاسخ دهید حس شما کاذب است و اگر توانایی پاسخگویی نداشتید سراغ کتاب درسی بروید و مبحث مربوطه را مرور کنید.
مطالب درسی را با صدای بلند تدریس کنید
معمولا اگر مطلبی را به کسی آموزش دهید دیرتر آن را فراموش می کنید. شما می توانید متن کتاب را برای خودتان با صدای بلند بازگو کنید انگار می خواهید به فرد دیگری تدریس کنید. تحقیقات هم نشان داده اند که اگر مطالب را با صدای بلند بیان کنیم آن ها را بهتر به خاطر می سپاریم.
بر اساس هرم یادگیری آموزش به دیگران باعث می‌شود ۹۰ درصد و تمرین کردن ۷۵ درصد مطالب در ذهن باقی بماند!
ممکن است این کار برای شما غیر معمول به نظر برسد اما با امتحان کردن این روش از اینکه چقدر این کار موجب به خاطر سپردن مطالب بیشتری می‌شود، شگفت‌زده خواهید شد. . قطعا اگر مفهوم درس را فهمیده باشید این روش بسیار کارساز خواهد بود.
یادداشت برداری
هنگام مطالعه کاغذ و قلمی داشته باشید و مطالبی که میخوانید را بنویسید. این نوشته ها احتمالا و به دردتان نخواهد خورد اما کمک بزرگی به شما برای به خاطر سپاری مطالب می کند.
از فراموشی نترسید
یک داوطلب در سال کنکور هر روز در حال یادگیری مطالب درسی هست و اینکه بعضی از مطالب را فراموش کند طبیعی به حساب می آید. از اینکه مطالب را فراموش می کنید ترسی نداشته باشید و با استفاده از راهکارهایی که گفتیم میزان فراموشی مطالب را به حداقل برسانید.
