تو کتابخونه مشغول مطالعه بودم که در باز شد و فردی وارد سالن مطالعه شد. به شدت مضطرب به نظر می رسید. وسایل زیادی به همراه داشت. کلی کتاب و جزوه روی میز چید. فکر کردم حتما امتحان مهمی داره که باید این همه کتاب و جزوه رو مطالعه کنه.
اما مگه چند ساعت می خواد این جا باشه؟ چند دقیقه ای توجهم رو به خودش جلب کرده بود. کتاب رو باز کرد و شروع کرد به مطالعه کردن. چند صفحه خوند. چیزی نگذشته بود که کتابش رو بست و دوباره باز کرد و از ابتدا شروع به خوندن کرد. هنگام مطالعه حرکات عجیبی داشت. کلی مداد و خودکار کنارش چیده بود. دوباره کتابش رو بست و رفت سراغ یه کتاب دیگه. هر چند لحظه یکبار چشم هاش رو می بست و زیر لب چیزی می گفت. بعد دوباره شروع به مطالعه می کرد.
گاهی به یکجا خیره میشد و چند دقیقه ای فکر می کرد و بعد وسایلش رو مرتب می کرد. وسایل و مداد و خودکارهاش رو با نظم عجیبی کنار هم چیده بود. کتاب ها رو مرتب روی هم گذاشته بود. چیزی نگذشته بود که باز کتابش رو بست و یک جزوه رو برداشت و شروع به مطالعه کرد. چند ساعتی که اون جا بود تقریبا به همین شکل گذشت. خیلی دلم می خواست بدونم علت این رفتارهای عجیب اون شخص چیه؟ چون همه افرادی که در کتابخونه مشغول مطالعه بودند، نهایتا دوتا کتاب برای مطالعه همراهشون بود و خبری از این همه وسایل نبود. هوا دیگه تاریک شده بود و همه در حال جمع کردن وسایلشون بودند. او هم وسایلش رو با نظم و ترتیب خاصی جمع کرد و رفت. این شرح حال کوتاهی از رفتارهای وسواس گونه یک دانش آموز بود. شاید شما هم درمیان دوستانتون افرادی که رفتارهای وسواس گونه دارند رو دیده باشید و یا شاید حتی خودتون هم به اون مبتلا باشید. در این مقاله می خواهیم به موضوع وسواس در مطالعه بپردازیم.
تعریف وسواس
وسواس یک اختلال شخصیت است که انواع مختلفی داره. وسواس فکری - عملی یا OCD نوعی از وسواس هست که فرد هم افکار مزاحمی در ذهن داره و هم باید برای رسیدن به آرامش، یک سری رفتارهای تکراری رو انجام بده. اینگونه رفتارهای وسواسی زندگی فرد رو به شدت مختل می کنند. چرا که بسیار وقت گیر و غیرمنطقی هستند و فرد وسواسی رو در چرخه فکر و رفتارهای ناراحت کننده گرفتار می کنند. مثلا فردی که همواره نگرانه که میکروبی وارد بدنش بشه و دائم در حال شست و شوی دست ها و وسایل شخصی اش هست، یا مثلا شخصی که همه اش فکر می کنه درِ خونه رو باز گذاشته و ممکنه دزد به خونه اش بیاد، و به طور کلی تمام افرادی که نگرانی ها و تردیدهای زیادی دارند، جزء افراد وسواسی محسوب می شوند. این رفتارها ، رفتارهای وسواسی هستند که باید درمان شوند؛ وگرنه، زندگی فرد رو مختل می کنند.
وسواس در مطالعه
ما می خواهیم درباره نوعی از وسواس که در بین دانش آموزان شایع تره صحبت کنیم و راه های کاهش و درمان این رفتارهای وسواسی رو بررسی کنیم. در تقسیم بندی اختلالات وسواس در نوجوانی ، وسواس تکرار یا وسواس نظم و ترتیب برای دانش آموزان وجود داره. فردی که وسواس تکرار داره برای مطالعه حساسیت زیادی به خرج میده و هر مطلب رو باید چندین بار مطالعه کنه. این کار بسیار وقت گیر هست و این مانع بزرگی در پیشرفت تحصیلی فرد به شمار میاد. در مثال بالا شرح حال کوتاهی از یک دانش آموز دچار وسواس در درس خواندن رو دیدیم.
رفتار های وسواسی هنگام مطالعه
افراد وسواسی نشونه های خاصی دارند. مثلا برای شروع مطالعه حتما باید وسایل خاصی همراه داشته باشند. مثل انواع مداد و خودکار و سررسید و انواع کتاب و جزوه و.... و همه اون ها رو باید مرتب کنار هم بچینند. افراد مبتلا به وسواس گاهی باید حتما در جای خاصی بشینند و یا به حالت خاصی بشینند و مطالعه کنند. هر کدوم ازین موارد مشکلات خاص خودش رو داره و فرد در نبود هر کدوم از اون ها نمی تونه مطالعه کنه. افراد مبتلا به وسواس در مطالعه ، یک مطلب رو چندین بار می خونند، اما نمی تونند اون رو به ذهن بسپارند. چرا که در انتهای هر مطلبی که مطالعه می کنند، باز برمی گردنند و از اول همون رو می خونند. افراد وسواسی هم چنین تشریفات خاصی برای شروع مطالعه دارند و اگه این تشریفات رعایت نشه، نمی تونند درس خوندن رو شروع کنند. مثلا حتما باید همه جای اتاقشون مرتب باشه و همه چیز سر جای خودش قرار داشته باشه. خب این موضوع برای دانش آموزان خیلی وقت گیره. زیرا باید زمان زیادی رو صرف مرتب کردن وسایل بکنند.
افکار وسواسی
دانش آموزان مبتلا به وسواس در مطالعه ، معمولا نمی توانند برای مطالعه تنها به یک منبع اکتفا کنند. زیرا مدام فکر می کنند شاید این مطالب در کتاب یا جزوه دیگه ای هم باشه و باید اون منابع رو هم بخونند. اما همین موضوع باعث سر درگمی این دسته از دانش آموزان میشه. یا مثلا زمانی که شروع به درس خوندن می کنند، بعد از اینکه چند دقیقه از مطالعه اون ها گذشت احساس می کنند مطالب رو یاد نگرفته اند و باید اون مطالب رو دوباره بخونند و این باعث میشه وقتشون تلف بشه و وقت کافی برای مطالعه همه دروس نداشته باشند. جالبه بدونید که تکرار مداوم مطالب درسی اگه به روش صحیح انجام نشه، باعث فراموشی کل مطالب و آشفتگی ذهنی میشه.
این افراد در حین مطالعه نمی تونند ذهنشون رو بر روی دروس متمرکز کنند و دائم به چیزهای دیگه فکر می کنند. افکار مزاحم به این دانش آموزان اجازه نمیده ذهن آرومی داشته باشند. این افکار می تونه هر چیزی باشه. مثلا نگرانی درباره اینکه آیا می تونند همه مطالب رو یاد بگیرند؟ مطالبی که تا الآن خونده اند رو می تونند سر جلسه به یاد بیاورند؟ چند بار باید درس مورد نظر رو بخونند تا همه مطالبش رو یاد بگیرند؟ و یا افکاری که مربوط به اتفاقاتی است که در گذشته و یا در طول روز برای دانش آموز پیش اومده و نمی تونه این افکار رو از ذهنش بیرون کنه و بر مطالعه اش متمرکز بشه. مثلا فکر کردن به تفریحاتی که بعد از مطالعه قراره داشته باشه، یا در گیری های ذهنی که داره. مثل مشکلاتی که در مدرسه براش به وجود اومد و یا هر فکر دیگه ای که تمرکز دانش آموز رو سلب می کنه و به صورت تکراری و وسواس گونه در ذهنش ادامه پیدا می کنه و مانع درس خوندنش میشه.
راهکارهای درمان وسواس در مطالعه
گام اول : همیشه سعی کنید قبل از مطالعه ذهنتون رو از افکار مزاحم خالی کنید. کارهایی که باید انجام بدید رو به دو دسته تقسیم کنید. اگه این کارها خیلی از شما زمان نمی گیره، به سرعت انجامشون بدید. کارهایی که زمان زیادی از شما می گیره رو روی یک برگه بنویسید و به زمانی دیگری موکول کنید. قبل از شروع مطالعه و یا در حین مطالعه فکرهایی به ذهن شما میاد که تمرکز شما رو کم می کنه و باعث میشه مطالبی رو که می خونید، یاد نگیرید. یک تکه کاغذ کوچک کنارتون بگذارید و هر زمان که این افکار به ذهنتون اومد، اون ها رو روی برگه بنویسید و به خودتون بگید بعد از تموم شدن مطالعه به این موضوعات فکر خواهم کرد. توجه داشته باشید که این زمان رو فقط باید به مطالعه اختصاص بدید و اجازه ندارید در این زمان کار دیگری انجام بدید یا به موضوع دیگری فکر کنید.
گام دوم : فضای مناسبی برای مطالعه آماده کنید. سعی کنید از روش های تدریجی برای کاهش وسواس خودتون استفاده کنید. مثلا اگه عادت دارید از چهار منبع استفاده کنید، ابتدا اون رو به سه منبع مطالعاتی تبدیل کنید. به تدریج در روزهای بعد منابع مطالعاتی خودتون رو کمتر کنید تا عادت کنید فقط منابع مهم رو بخونید. با این راهکار می تونید منابع خوب و کامل رو برای درس خوندن انتخاب کنید و زمان بیشتری رو در روز ذخیره می کنید که می تونید از اون برای مطالعه سایر دروس، تست زدن یا انجام کارهای شخصی استفاده کنید.
گام سوم : برای درس خوندن برنامه ریزی درستی داشته باشید. برای مطالعه هر درس زمان مشخصی تعیین کنید. این کار باعث میشه تا وقتتون رو هدر ندید و مطالبی که یک بار خوندید رو چند بار نخونید و درنتیجه وقت کافی برای مطالعه همه دروس رو داشته باشید. به خودتون اعتماد داشته باشید. بدونید اگه درست مطالعه کنید، مطالب رو یاد می گیرید و اون ها رو فراموش نخواهید کرد. ترس و نگرانی رو کنار بگذارید. حتما از روش مطالعه صحیح ، مثل روش های تندخوانی ، تکنیک های تست زنی ، خلاصه نویسی، کدگذاری، تصویر سازی و... استفاده کنید. برای اطمینان از اینکه مطالبی رو که خوندید، یاد گرفتید یا نه، می تونید بعد از خوندن هر پاراگراف، کتاب رو ببندید و مطالب درسی رو برای خودتون توضیح بدهید.
