مهروماه

وقتی کودک می نشیند تا چیزی بنویسد، شما چه می بینید؟ دست خط بد و غلط های املایی؟ کودک بدون نوشتن چیزی به بیرون از پنجره خیره می شود؟ این نوع مشکلات نوشتاری غیر معمول نیستند. پس ممکن است تعجب کنید ، که آیا آن ها چیزی هستند که موجب نگرانی شوند؟

کودکان مهارت های نوشتاری را در رده های مختلف توسعه می دهند و برخی دیگر این مهارت ها را طولانی تر از سایرین می آموزند و گاهی اوقات بچه ها نیاز به کمک بیشتر برای بهتر نوشتن دارند.

پیشنهاد می شود برای اینکه از ابتلا کودک به اختلال نوشتن پیشگیری کنید حتما فرصتی را فراهم کنید تا کودک قبل از ورود به مدرسه و نیاز به این مهارت به تقویت ماهیچه های دست و انگشتان بپردازد.

از جمله این فعالیت ها می توان به بازی با خمیر بازی و گل رس و ترسیم شکل های متنوع اشاره کرد. چنان چه که کودک به این بازی علاقه نداشته باشد، والدین می توانند وسایل ساخت سازه را برای کودک فراهم کنند تا به ساخت اشیا متفاوت مانند ماشین، خانه و... بپردازد. هم چنین تهیه کتاب های که به حروف چینی کمک می کنند نیز سبب تقویت و افزایش مهارت کارکرد انگشتان کودکان می گردند.

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا

اختلال نوشتن یک نوع شابع اختلالات یادگیری در کودکان است. در اختلال نوشتن توانایی فرد در نوشتن کمتر از حد معمول انتظار است. توانایی ها بر اساس سن، زمینه تحصیلی و هوش اندازه گیری می شود. معمولا این اختلال با مشکلات ذهنی، اختلال خواندن و اختلال یادگیری ریاضی همزمان است.

کودکان دارای دیسگرافیا، تنها در مهارت های نوشتن با دیگر همسالان تفاوت دارند، اگر چه از هوش طبیعی و آموزش های کافی نیز برخوردارند. این کودکان ممکن است بد خط، نامرتب و کج و معوج بنویسند. یا مرتکب غلط های دستوری، نقطه گذاری، پاراگراف بندی و املایی شوند. ممکن است دچار وارونه نویسی شوند مثلا “رود” را “دور” بنویسند.

تفاوت بزرگ بین گفتار و نوشتار

نشانه ها می توانند در هر سنی متفاوت باشند. برای مثال، کودکان پیش دبستانی ممکن است دوست نداشته باشند نقاشی بکشند یا رنگ بزنند. دانش آموزان در سنین مدرسه ممکن است برای نوشتن روی خط و یا نوشتن حروف با اندازه های مختلف مشکل داشته باشند. نوجوانان ممکن است جملات بسیار ساده ای بنویسند و اشتباهات گرامری خیلی بیشتری را نسبت به همتایان خود داشته باشند.

انواع اختلال نوشتن در کودکان

سه نوع اختلال در نوشتن وجود دارد:

1- دست خط

هر چند بهترین دانش آموزان هم دست خط کاملا خوبی ندارند، در دانش آموزان مبتلا به ناتوانایی های یادگیری مشکل بیشتر است، خط آنها غالبا ناخوانا است. علاوه بر آن، آنها بسیار کند می نویسند. بد خطی می تواند ناشی از مشکلات روانی، عاطفی و یا جسمی باشد. در این صورت مراجعه به متخصص ضروری است.

2. املا نویسی

هجی کردن توانایی ایجاد هماهنگی بين اصوات و حروفی است که باید نوشته شود. تطابق و همخوانی بین واج ها و نوشته ها مهارتی است که در کودکان ناتوان در یادگیری به خوبی رشد نمی کند.

3.ترکیب

این کودکان در انشا نوشتن و ترکیب درست کلمات به هنگام نوشتن مشکل دارند. در واقع آن ها در تبدیل گفتار به نوشتار نیز مشکل دارند.

نشانه های اختلال نوشتن
کودکانی دارای اختلال نوشتن، ممکن است اشکالات و خطاهای زیر در نوشتن آن ها دیده شود:

به طور کلی نوشتن نادرست و ناقص
متناقض در نوشتن، به عنوان مثال حروف بزرگ و کوچک، یا اندازه های نامنظم
کلمات یا حروف ناتمام، کلمات حذف شده
فاصله های نامناسب بین کلمات و حروف
پر رنگ نوشتن و فشار دادن مداد بر روی کاغذ
نوشتن آهسته
محدودیت در انتخاب کلمات

دلایل اختلال نوشتن در کودکان

- ژنتیک: به نظر می رسد ژنتیک در ابتلا افراد به اختلال نوشتن نقش دارد. شیوع این اختلال در بین افراد دارای سابق خانوادگی بیشتر است.

- مشکلات مغزی: افراد مبتلا در کارکرد های مغزی خود اختلالات جزئی دارند. این عقیده وجود دارد که در این کودکان، رشد مغز آهسته تر از دیگران است.

- اشکال در توجه و تمرکز: کودکانی که به این اختلال مبتلا می شوند، در توجه، تمرکز و دقت خود مشکل دارند و حواسشان خیلی زود پرت می شود. آن ها نمی توانند برای مدت زمان طولانی ای بر موضوعی تمرکز کنند. 

- مهارت های حرکتی: در بسیاری از کودکان هماهنگی های حرکتی لازم برای درست نوشتن به حد کافی رشد نکرده است. ضعف مهارت های حرکتی، عدم هماهنگی انگشتان و عدم هماهنگی بین دست و چشم ها می تواند منجر به اختلال نوشتن در کودکان شود.

- سایر اختلالات یادگیری: هر گونه مشکلات دیگری مانند مشکل در خواندن، گوش دادن و سخن گفتن می توانند بر اختلال نوشتاری کودک تاثیر بگذارند.

تشخیص اختلال نوشتن در کودکان

اختلال نوشتن باید به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد وگرنه پیامد های ثانویه نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. تشخیص این اختلال زمانی داده می شود که مشکلات نوشتن، در پیشرفت تحصیلی و فعالیت های روزمره فرد اختلال ایجاد کرده باشد. برای تشخیص اختلال نوشتن، باید از متخصص گفتار درمانی و روانشناس کمک بگیرید. این متخصصان برای تشخیص این اختلال، از تکنیک های زیر استفاده می کنند :

ارزیابی درکِ کودک از تصاویر، حروف الفبا، اشکال و موضوعات مختلف
میزان و چگونگی نحوه مشارکت دانش آموز در کارهای گروهی و کلاسی
بررسی نحوه نوشتن جملات و املاء کلمات
بررسی میزان توانایی کودک در نوشتن کلماتی که دارای تلفظ یکسان اما نوشتار متفاوت هستند.
بررسی توانایی شنیدن کودک

درمان اختلال نوشتن در کودکان

روش هایی وجود دارند تا بتوانیم به کودکان دارای اختلال نوشتن کمک کنیم. ما در کلینیک تخصصی روانشناسی ذهن آرا برای کودکان با مشکلات زبان نوشتاری از راهبردهایی شامل تمرین آمادگی برای نوشتن، آموزش و تمرین استفاده مناسب از مداد، مداد را درست گرفتن، سازماندهی مهارت های مربوط به علائم و نشانه ها، تمرین برای روان نویسی و آموزش مستقیم برای توسعه سازمان دهی نوشتن استفاده می کنیم. همچنین می توان از راهبردهای جانبی دیگر مانند استفاده از کامپیوتر و سایر وسایل کمک آموزشی استفاده کرد.

- وسایل مورد نیاز مدرسه را برای کودکان تهیه کنید :

زمانی که کودکان مبتلا به دیسگرافیا دشواری های نوشتن را تجربه می کنند، نوشتن می تواند به طور فیزیکی برایشان دردآور باشد. برای برخی کودکان، گرفتن مداد با پاکن یا ماژیک های کلفت راحت تر است.

همچنین ممکن است کودک برای نوشتن روی خط مستقیم، فاصله بین کلمات یا شکل حروف دچار مشکل شود که به آن ها کاغذ گراف یا کاغذ خط دار با حاشیه های بزرگتر و استفاده از خط کش یا ابزارهای دیگر را پیشنهاد می کنیم.

- به کودکان اجازه استفاده از کامپیوتر را بدهید:

اگر از دانش آموزان مبتلا به دیسگرافیا انتظار رود همزمان با درس خواندن بنویسند دچار مشکل می شوند. آموزش تایپ کردن و اجازه استفاده از کامپیوتر در کلاس می تواند این کار را آسان تر کند چون فرآیند نوشتن را قوی و به کپی کردن نیز کمک می کند.

-خودتان تکرار کنید:

در هنگام ارائه یک درس، معلمان می توانند به طور معمول توقف کنند تا اطلاعات درس قبلی ثبت شود هرچه تکرار بیشتر باشد، برای دانش آموزان دیسگرافیا آسان تر است که فرآیند را پردازش و ذخیره کنند. همچنین می تواند به سازماندهی مجدد جزئیات بطور طبقه بندی و یادگیری و به یاد آوردن ایده های جدید کمک کند.

-دستورالعمل های کار را به دقت بررسی کنید:

این موضوع به خصوص برای تکالیفی که چندین مرحله دارند، اهمیت ویژه ای دارد. دستورالعمل های کتبی و شفاهی را فراهم کنید و بر روی ترتیب صحیح و رویکرد از طریق مدل سازی ،تاکید کنید. از دانش آموزان بپرسید تا مطمئن شوید درک کرده اند.

-زمان را برای انجام تکالیف کودکان بروزرسانی کنید:

برای کودکان مبتلا به دیسگرافیا ممکن است زمان بندی سختی باشد ولی می توانید به آن ها یاد آوری کنید که در فواصل منظم حرکت کنند. ممکن است هر 15 دقیقه یک علامت را نگه دارید، از یک ساعت بزرگ کاغذ استفاده کنید و دست ها را تکان دهید و یا با یک سیگنال صوتی مانند زنگ یا سوت که در فواصل معین نواخته می شود این کار را انجام دهید. فقط به خاطر داشته باشید که بچه ها ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند ، آن ها می توانند پروژه ها را در خانه به اتمام برسانند اگر زمان کلاس تمام شد.

- عوامل حواس پرتی را در محیط به حداقل برسانید :

ممکن است کودک در جلوی اتاق بنشیند یا گوشه دنجی پیدا کند که بتواند در آن کار کند. هرچه عوامل حواس پرتی کم تر باشد، تمرکز و دریافت اطلاعات بیشتر برای آن ها آسان تر خواهد بود.

سعی کنید منظم با آنها تماس چشمی داشته باشید و در اغلب با چک کردن آنها ببینید که چه کاری انجام می دهند . اینها تکنیک های مفید برای کودکانی هستند که با اختلال کم توجهی مبارزه می کنند.

- اضطراب آنها را کاهش دهید :

علائم دیسگرافیا یا اختلال در نوشتن می تواند تحت شرایط استرس زا بدتر شود. گاهی اوقات بازی کردن با موسیقی کلاسیک یا باز کردن پنجره برای گردش هوای تازه می تواند به کودکان درحفظ تمرکز کمک کند.

به آن ها یادآوری کنید که صاف بنشینند و نفس های عمیق بکشند. همچنین خوب است کودکان را تشویق کنید که گاهی بلند شوند و به اطراف اتاق یا بیرون بروند و با سرعت بدوند تا به آن ها کمک کند زمانی که به کلاس برمی گردند بهتر تمرکز کنند.

- استفاده از تکنولوژی:

یکی از بهترین روش ها برای تسهیل نوشتن کودکان مبتلا به دیسگرافیا تایپ کردن با صفحه کلید رایانه است. تایپ بدون نگاه به صفحه کلید فرآیندی است که ترجمه افکار و ایده ها را به زبان نوشتاری تبدیل می کند و یک ظرف نوشتاری و فاصله را در یک صفحه نگه می دارد.

همچنین استفاده از برنامه گفتار به نوشتار برای انجام تکالیف مفید است.

توجه داشته باشید اگر کودک دیسگرافیا شدید داشته باشد و استفاده از صفحه کلید را مشکل کند، تکنولوژی جدید گفتار به متن هر روز دقیق تر می شود و می توانید آن را روی تلفن همراه و لب تاپ ها نصب کنید.

- انگیزه، تشویق و اعتماد به نفس:

کمک به کودک در یادگیری نحوه پردازش و برخورد با احساساتشان می تواند دشوار باشد، اما این کار به طور خاص برای دانش آموز مبتلا به اختلال در نوشتن دشوارتر است. اختلال در نوشتن گاهی با رفتار نابالغ یا تکانشگری مرتبط است.

عدم توانایی استفاده از قیچی مانند دیگر بچه ها در کلاس، یا دوچرخه سواری در پارک با دوستان می تواند خجالت آور باشد و عوارض احساسی بر روی کودکان مبتلا به دیسگرافیا داشته باشد.

وقتی که عملکرد در مدرسه هم ضعیف باشد عوارض بدتر می شود ،مهم نیست کودک چقدر برای انجام کار ها تلاش می کند. پریشانی و احساس کم ارزشی می تواند باعث شود که دانش آموز در خارج از مدرسه تخلیه هیجانی کند و ارتباطات منفی با مدرسه و یادگیری بیشتر شود.

با این حال، کودکان مبتلا به دیسگرافیا هنگامی که حمایت عاطفی و تشویق مورد نیاز را دریافت می کنند، می توانند یاد بگیرند که با انگیزه بمانند و در مواجهه با چالشها استقامت داشته باشند.

معلمان و والدین می توانند با فراهم کردن فرصت های زیادی برای موفقیت، اجتناب از مقایسه و ستایش از تلاش نه نتیجه کار به آن ها کمک کنند.

متاسفانه در کشور ما سیستم آموزش و پرورش، روان شناسی، روان پزشکی و... هر کدام برای اختلال یادگیری طبقه بندی و تعریف مخصوص خود را دارند و متعاقبا این موضوع بر تشخیص و درمان هم تاثیر دارد.

روش های اصلاح اختلالات نوشتاری در کودکان

1- بدخطی یا نارسا نوشتن

ممکن است بدخطی دانش آموزان به دلیل ضایعات استخوانی، عصبی یا حالات عاطفی و روانی نامطلوب باشد. در اینصورت مراجعه به متخصص ضروری می باشد زیرا آموزش های معلم در زمینه خوشنویسی کافی نیست . درمیان مهارت های تحصیلی، نوشتن ملموس ترین مهارت است زیرا فرد با استفاده از این مهارت سندی از خود به جا می گذارد. به همین دلیل مهارت در خوشنویسی اهمیت بسزایی دارد.

در صورت بدخطی و نارسا نوشتن کودک، باید او را از نظر اختلالات یادگیری هم بررسی کرد. اختلال یادگیری شامل گروهی از اختلالات و توانایی فرد برای دریافت و تحلیل اطلاعات چه به صورت کلامی، چه غیرکلامی است.این کودکان درک درستی از آنچه می بینند ، می شنوند و یا می خوانند ، را ندارند. اختلال یادگیری مشکل پایداری است که پیشرفت تحصیلی فرد با کارکرد هوشی او در آن مطابقتی ندارد.

دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است توان نوشتاری و دست خط خوبی نداشته باشند و املای آنها پر از غلط باشد. آنها توانایی برقراری ارتباط با جملاتی که می نویسند، ندارند چون نمی توانند کلمات و جملات را درست به هم مرتبط کنند.

همچنین نقطه گذاری و دستور زبان او مشکل دارد. نوشته های این گروه افراد پراکنده و گسسته است و خواننده توانایی درک مطلب را نخواهد داشت چرا که ساختار نوشتار این کودکان ضعیف است و نمی توانند آنچه در ذهنشان است را با نوشته به دیگران انتقال دهند.

2- نوشتن نامرتب

نادرست بودن وضعیت نشستن و قرار دادن کاغذ ،حرکت بسیار کند دست، محکم گرفتن مداد بین انگشتان و نبودن آزادی حرکت و انعطاف پایین دست از علتهای نامرتب نویسی است.

بهتر است از قوانیی همچون نوشتن از ابتدای خط شروع ، منحرف نشدن از خط ، استفاده نکردن از پاک کن و تیز بودن نوک مداد هنگام نوشتن و... استفاده کرد.برای بالا بردن میزان دقت می توانید کاغذ نازکی روی نوشته درس قرار دهید، به طوری که نوشته ها دیده شود. بعد از دانش آموز بخواهیدبا دقت به نوشته ها، روی نوشته ها را پررنگ کند و بنویسد.

3- قرار دادن فاصله میان حروف و کلمات

داشتن سرعت زیاد قلم هنگام نوشتن، حرکت بیش از حد و سریع جانبی و بی توجهی به هماهنگی لازم برای نوشتن از علل بروز این حالت می باشند . برای حل این مسئله ، معلم و والدین باید کلمه های یک جمله را به صورت کمرنگ یا نقطه چین بنویسند تا دانش آموز ضمن کامل کردن جمله به فاصله ها هم توجه داشته باشد.مثلا با استفاده از قرار دادن چوب کبریت به صورت عمودی می توان فاصله کلمات را تعیین کرد .بعد از نوشتن یک کلمه چوب کبریت را قرار دهد و کلمه بعد را بنویسد و...

4 -اختلال در گذاشتن سرکش و نقطه

برخی از دانش آموزان نقطه و سرکش کم و زیاد می گذارند کهنیازمند به تقویت دقت دیداری و دقت و تمرکز هستند. عدم توجه و رسیدگی در سال اول تحصیلی منجربه ادامه دار شدن این مشکل در مقاطع بالاتر می شود .برای تقویت و افزایش دقت کودکان از بازیهایی همچون پیدا کردن اختلاف تصاویر ، بگرد و پیدا کن، بازی های دقتی، کارهای نقطه چین، شباهت را پیدا کن و...می توان استفاده کرد.

5 -پررنگ نویسی

سفت نگه داشتن مداد با انگشتان ، فشار بیش از حد انگشتان شست، اشاره و وسط و استفاده از مداد نامناسب یا قطر کم قلم یا مداد است.می توان به جای دفتر یا کتاب از یک کاغذ استفاده کرد . این کاغذ را روی فرش یا بالش قرار دهید تا کودک روی آن بنویسد، به شرط اینکه کاغذ سوراخ نشود.پس از مدتی کودک می تواند فشار انگشتان و قلم خود را روی کاغذ تنظیم کند.

6- کج نویسی

در جهت درست قرار ندادن دفتر یا کاغذ ، قرار نگرفتن درست مداد بین انگشتان، سفت در دست گرفتن مداد و فشار زیاد انگشت شست به آن از دیگر علل بروز اختلال یادگیری می باشد.

برای رفع این مشکل از کودک بخواهید ، حین نوشتن بازو را به بدن بچسباند تا دست انعطاف زیادی نداشته باشد.برای روی خط نوشتن کودکان می توان از خط کش در بالای و پایین خط استفاده نمود .به طوری که هنگام انحراف از خط ، مداد به لبه خط کش برخورد کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید:

اگر متوجه شدید کودک با وجود تمرین و آموزش معلمان، دست خط بدی دارد باید به پزشک مربوطه مراجعه کنید تا ابتدا برای رفع هرگونه بیماری یا شرایطی که ممکن است موجب مشکلات نوشتاری کودک شود تلاش کنند.