پس از برگزاری آزمون سراسری، بارها از داوطلبان شنیده میشود که «با وجود تلاش فراوان، من آن طور که باید و شاید، نتیجه مطلوبی نگرفتم یا با توجه به ساعات مطالعه‌ام، می‌توانستم خیلی بهتر از اینها عمل کنم و ….»
یکی از مهم‌ترین دلایل این نتیجه نگرفتن، کاملاً واضح است. با توجه به طولانی بودن بازۀ مطالعه برای کنکور و اینکه حجم مباحث، بسیار زیاد است، احتمال فراموشی این مباحث بیشتر خواهد بود و اختصاص ندادن فرصت زمانی کافی برای مرور مطالب و بروز فراموشی، باعث میشود که توان پاسخگویی شما تا حد زیادی در سر جلسه آزمون سراسری کم شود؛ به همین دلیل، بهتر است که برای مطالعه دقیق‌تر، حتماً از روی یک برنامه اصولی و درست درس بخوانید. موفقیت در آزمون سراسری و کسب یک نتیجه مطلوب، نیازمند برنامه ریزی ویژه‌ای است که در هر مقطع از زمان باید با ویژگی‌های مطالعاتی و اهداف دوران مربوط باشد؛ در واقع، برخلاف تصور غلط بسیاری از داوطلبان آزمون سراسری، برنامه‌ریزی و مطالعه برای کنکور، در هر مقطعی از زمان متفاوت بوده و باید براساس ویژگی‌های همان مقطع تنظیم شود. آنچه که در این برنامه‌ریزی اهمیت دارد، توجه به مراحل مرور یک مطلب مطالعه شده برای انتقال آن از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت است؛ البته در این بین، برخی از داوطلبان، بدون اجرای روش‌های جمع‌بندی، مطالعه خود را تا روزهای پایانی ادامه می‌دهند که این روش به هیچ وجه مورد توصیه نیست.
باز هم اشاره می‌کنیم که موضوع جمع‌بندی برای یک داوطلب کنکوری از اهمیت بالایی برخوردار است وروش‌های صحیح اجرای آن، همواره مورد پرسش این عزیزان بوده است.
به طور کلی، چهار شیوه مطالعه و برنامه‌ریزی برای موفقیت در آزمون سراسری، به ذهن می‌رسد. شما داوطلبان گرامی در ابتدا باید درسهای مربوط به کنکور را به دقت خوانده و خلاصه‌برداری کنید و در مرحله بعد، نوبت به جمع‌بندی مبحثی می‌رسد. بی‌تردید، مهم ترین دوران مطالعاتی در کنکور، دوره‌های جمع‌بندی مبحثی است. در این دوران شما باید به جمع‌بندی مبحثی به طور مشخص بپردازید و خیال خودتان را از آن مباحث راحت کنید. معمولاً داوطلبان کنکور، متناسب با ایام پایانی دوره باید از این روش بهره ببرند. پس از جمع‌بندی مبحثی، نوبت به جمع‌بندی و مرور نهایی می‌رسد.
همان طور که در بالا اشاره شد، یکی از مهم‌ترین دلایل عدم نتیجه‌گیری مناسب بسیاری از داوطلبان از تلاش خود در مرحله آمادگی برای کنکور، عدم اطلاع آنان از جمع‌بندی است. این دسته از داوطلبان، همان کسانی هستند که تا روزهای پایانی، بی‌وقفه و بدون توجه به شرایط زمانی و وضعیت خود، مطالب جدیدی خوانده و به این نکته نیز توجه ندارند که ممکن است بخش زیادی از این مطالب در جلسه برگزاری آزمون سراسری از یادشان برود؛ اما گروه دیگری از داوطلبان، از اهمیت جمع‌بندی در کنکور آگاهند، ولی شیوه نادرست و غیر اصولی را برای انجام این کار در پیش می‌گیرند. با توجه به اهمیت این دوره از آمادگی برای کنکور برای همه شما داوطلبان گرامی و سؤالات و ابهاماتی که ممکن است در خصوص جمع‌بندی و نحوه آن برایتان به وجود آید، در این نوشتار در پی آن هستیم که ببینیم برای جمع‌بندی دروس خوانده نشده چگونه برنامه‌ریزی کنیم.
اولین نکته‌ای که باید به خاطر داشت، این است که در آغاز باید هدف جمع‌بندی روشن شود. هدف جمع‌بندی این است که انبوهِ اطلاعاتی که در دوران مطالعه در ذهن داوطلب قرار گرفته است، به نحو مناسبی سامان‌دهی شده و از این طریق، در هنگام برگزاری آزمون سراسری به راحتی قابل بازیابی باشد؛ بنابراین، در دوران جمع‌بندی، به دنبال یادگیری مطالب جدید نباشید، بلکه سعی کنید آنچه را که تاکنون آموخته‌اید، به نحو مطلوبی در ذهن خود سامان‌دهی نمایید. اگر استثناً به دلیل کمبود وقت یا به دلایل دیگر، موفق به اتمام بخش مهم یا قابل توجهی از مطالب نشدید، بهتر است که باز هم به برنامه‌ریزی برای جمع‌بندی اولویت دهید و در کنار آن، در ساعاتی که به جمع‌بندی اختصاص ندارد، مطالب باقی‌مانده را مطالعه نمایید. توجه داشته باشید که یادگیری ۶۰ درصد مطالب با عمق ۹۰ یا ۱۰۰ درصد، بهتر از یادگیری ۱۰۰ درصد مطالب با عمق ۶۰ درصد است.
نکته بعدی، روش جمع‌بندی است. در این باره ممکن است سؤالاتی برای داوطلب مطرح باشد؛ مثلاً آیا مطالعه دوباره منابع برای این منظور، مناسب است؟ آیا می‌توان صرفاً به مطالعه خلاصه مطالب و نکات اساسی پرداخت؟ استفاده از تست، تا چه میزان از ضرورت و اهمیت برخوردار است؟ در پاسخ به سؤالات مذکور باید گفت: داوطلبان در جمع‌بندی به دو گروه تقسیم می‌شوند: آنان که از روش درست و اصولی با یک برنامه خوب برای انجام این کار استفاده می‌کنند، و گروهی که از روش غلطی برای جمع‌بندی استفاده کرده و نتیجه خوبی نیز نمی‌گیرند.
قبل از اشاره به جمع‌بندی صحیح، لازم است که به جمع‌بندی اشتباه اشاره کنیم:
در این روش، داوطلب، تمامی درسهای خود را از روی مطالب خلاصه‌نویسی شده یا جزوه‌های خود، طبق یک برنامه جامع مطالعه میکند و تا روز برگزاری آزمون سراسری، اینکار را چندین بار انجام دهد؛ اما داوطلبانی که از این روش استفاده کرده‌اند، بر این باورند که اگر باز هم وقت داشتند، باز هم مرور میکردند؛ چرا که هیچ‌گاه احساس نکرده‌اند که تسلط کافی روی مطالب داشته‌اند. در این روش، دو اشکال عمده وجود دارد: اول اینکه شما مطالب غیرضرور را نیز مطالعه خواهید کرد، و دوم اینکه هیچ گاه احساس تسلط بر مباحث نمیکنید و درحقیقت، دوست دارید که دوباره آن مباحث را مرور کنید؛ بنابراین، شما، در مقایسه با وقتی که به مطالعه دروس و منابع آزمون سراسری اختصاص میدهید، نتیجه کافی نمی‌گیرید.
با توجه به مطالبی که در بالا به آن اشاره شد، اگر می‌خواهید از دوره جمع بندی خود بهترین استفاده را ببرید، لازم است که مراحل زیر را برای انجام جمع‌بندی اصولی در نظر داشته باشید و آنها را به کار برید:
۱- سؤالات آزمون‌های سراسری سالهای گذشته را تهیه کنید و در هر روز یکی از آنها را، در ساعت احتمالی برای برگزاری آزمون اصلی، پاسخ دهید. توجه داشته باشید که در این باره باید، تا آنجا که ممکن است، شرایط آزمون را برای خود شبیه‌سازی کنید؛ خصوصاً اینکه حین پاسخگویی به سؤالات، نباید به هیچ‌وجه وقفه یا استراحتی برای خود در نظر بگیرید و مانند کنکور، سؤالات را به طور یکجا، و نه به صورت درس به درس، پاسخ دهید.
۲- سپس هر آزمون را تصحیح کنید و پس از تصحیح هر آزمون، سؤالاتی را که اشتباه جواب داده یا پاسخ آنها را نداده‌اید، علامت زده و مشخص کنید که سؤالات مزبور از کدام مباحث مطرح شده است. بعد از آن به مباحث مزبور مراجعه نموده و ابتدا از طریق مطالعه خلاصه مطالب یا نکات، در صدد رفع اشکال برآیید و پس از آن، اگر مطالعه خلاصه و نکات مؤثر واقع نشد، صرفاً برای مباحثی که با توجه به بودجه‌بندی سؤالات کنکور‌های گذشته از اهمیت زیادی برخوردارند، به منابع اصلی مراجعه نموده و مشکل خود را برطرف کنید.
۳- پس از ارزیابی هر آزمون، آزمون سال بعد از آن را نیز به همین ترتیب تمرین کنید تا مجموعه آزمونها به پایان برسد.
در این روش، شما زمان خود را به دوره‌های دو یا سه روزه تقسیم میکنید و در صبح روز اول آزمون میدهید؛ البته این آزمون باید یک کنکور جامع باشد که بهتر است کنکور سالهای گذشته بوده و شرایط کنکور نیز به طور کامل برایتان شبیه‌سازی شود.
این روش، مزیتهای بسیار زیادی دارد که به چندمورد آنها اشاره خواهیم کرد:
۱- مرور همه مطالب:
در یک کنکور استاندارد، اغلب از تمامی مبحثها، دست کم یک سؤال وجود خواهد داشت، و اگر چنین هم نباشد، در پنج آزمون، به طور قطع شما از هر مبحث، دست کم به یک سؤال پاسخ خواهید داد. انجام این کار، سبب میشود که اطلاعات شما در تمامی مبحثهای اختصاصی سنجیده شود.
۲- رفع اشکال عمده و عدم اتلاف وقت:
در این روش، هر بار که آزمون میدهید، بخشی از اشکالهای شما برطرف میشود و هر بار، در مقایسه با دفعه گذشته، آمادگی شما بالاتر میرود؛در ضمن، چون مطالبی را که میدانید، درست پاسخ خواهید داد، دیگر وقتی برای مطالعه آنها سپری نخواهید کرد؛ بنابراین، وقتتان نیز تلف نمیشود.
۳- تمرین مهارتهای آزمون دادن:
برای موفقیت بیشتر در کنکور، حتماً به این نکته توجه داشته باشید که فقط داشتن اطلاعات برای پاسخگویی به سؤال، کافی نیست و باید با مهارتهای آزمون دادن، آشنا بوده و آنها را به کار ببندید. این مهارتها، نیازمند تمرین هستند و تنها راه آموختن آنها، تجربه کردن است.
در دوران جمع‌بندی، تمرین تست‌های کنکور سالهای گذشته، بسیار لازم به نظر می‌رسد. داوطلبان عزیز! این مساله را بسیار جدی بگیرید. بارها دیده شده است که اشخاصی با مطالعه فراوان به سطح آگاهی مطلوبی رسیده، اما به دلیل عدم تمرین تست، نتیجه‌ای دور از انتظار کسب کرده‌اند.مزیت استفاده از آزمون‌های سالهای گذشته، این است که اولاً با نحوه طرح سؤال از مباحث مختلف در کنکور آشنا می‌شوید، و دوم اینکه سؤالات کنکور از جامعیت برخوردار بوده و با تمرین هر دوره از آنها، گویی تمامی مطالب را یک مرتبه مرور نموده‌اید. سوم اینکه با تمرین کردن و تست زدن، مطالبی را که به خوبی فرا گرفته‌اید، در ذهنتان تثبیت کرده و با نقاط ضعف خود آشنا خواهید شد، و بالاخره، این سؤالات، به عنوان سؤالات استاندارد و مشابه سؤالات کنکور، باعث میشود تا مهارتهای آزمون دادن شما نیز به خوبی تقویت شود. اصل مهمی به نام جمع‌بندی
برای نتیجه‌گیری بهتر از دوران جمع‌بندی، به نکات زیر نیز دقت کنید:
الف- در این دوره، مطالعه دوباره منابع یا مطالب جدید به هیچ وجه توصیه نمیشود؛ زیرا از طرفی مهلت کمی تا زمان برگزاری کنکور باقی‌مانده و عملاً با این روش، حجم قابل توجهی از مطالب از قلم می‌افتد، و از سوی دیگر، این امر هیچ اثری در نظم‌بخشی به مطالبِ مطالعه‌شده داوطلب نداشته و باعث سردرگمی وی میشود.
ب- سعی کنید که حداقل در این دوره، در طول روز ۱۱ ساعت، و در نهایت ۱۳ ساعت، درس بخوانید. اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید، علتش این است که وقت خود را تلف میکنید، نه اینکه وقت ندارید؛ پس بایدبرای خودتان برنامه زمانی دقیقی از قبل معین کنید و خود را مقید کنید تا آن را مو به مو انجام دهید.
پ- اگر تا به حال، مبحثی از درسهای اختصاصی را هرگز نخوانده‌اید، بهتر است که آن را با مشورت با افراد مطلع، رها کنید، اما اگر آن مطلب، یک درس عمومی است، میتوانید آن را بخوانید، ولی سعی نکنید که تسلط شما بر آن خیلی زیاد شود؛ چون انجام این کار، به زمان زیادی احتیاج دارد که شما فرصت انجام آن را ندارید، و سعی کنید که با خواندن مطالب اصلی، درصد پاسخگویی صحیح خود را در آن درس در آزمون سراسری افزایش دهید.
ت- به بودجه‌بندی سؤالهای کنکور توجه کنید و اگر به مبحثی که سؤال بیشتری از آن مطرح میشود، تسلّط کمی دارید، بر آن مبحث مسلط شوید و تا حد امکان، مشکل خود را برطرف کنید.
ث- اگر شما داوطلب خوبی هستید و نتیجه خوبی را در آزمونها کسب کرده‌اید، میتوانید هر دو روز یکبار آزمون بدهید، و در حقیقت، یک روز و نیم را برای رفع اشکال بگذارید، ولی اگر نتیجه‌هایتان رضایت بخش نیست، این کار را سه روز یک بار انجام دهید و دو روز و نیم را برای اشکالها وقت بگذارید. در این وقتها، شما باید در هر درس، یک تصمیم مهم بگیرید و آن تصمیم را عملی کنید؛ برای نمونه، با خود بگویید که در درس فیزیک، تست‌های مبحث نور را تا فاصله آزمون بعد، رفع اشکال خواهم کرد.
ج- اگر در هر آزمون، فکر کنید که این آزمون، کنکور واقعی شماست، در این صورت، در هر آزمون، اشکال عمده خود را برطرف خواهید کرد و به این ترتیب، هر آزمون در مقایسه با آزمون قبلی‌تان بهتر خواهد شد.
چ- ساعت خواب خود را در دوران جمع‌بندی، اصلاح کنید. تحقیقها نشان داده است که دست کم ۷ ساعت خواب در شبانه روز، برای ذهنی آماده، لازم است؛ بنابراین، سعی کنید که در طول این مدت، به صورت تدریجی، به گونه‌ای خواب خود را تنظیم کنید که در درجه اول دست کم ۷ ساعت در شبانه روز بخوابید و در درجه دوم، ساعت خواب و بیداری شما منظم باشد؛ یعنی برای نمونه، هر روز بین ساعت ۲۳ تا ۲۴ (۱۱ تا ۱۲ شب) بخوابید و بین ساعت ۶ تا۷ صبح بیدار شوید. اگر عادت به خواب بعد از ظهر دارید، آن را به گونه‌ای تنظیم کنید که مدت زیادی نباشد و فقط مغزتان برای مطالعه بعد از ظهر استراحت کند؛ زیرا بعد از این زمان، خواب شما وارد مرحله عمیق شده و فرآیند بیداری‌تان، دشوار خواهد شد.
