اگرچه در اوایل دهه ٧٠، عطش ورود به دانشگاه در بین جوانان به‌طور بی‌سابقه‌ای وجود داشت و بسیاری هم چندین‌سال از عمر خود را پشت سد کنکور گذراندند اما این اشتیاق در اواخر دهه ٨٠ کمتر شد و کار به جایی رسید که در سال‌های آغازین دهه ٩٠، هر سال آمار بیشتری از صندلی‌های خالی مراکز دانشگاهی منتشر شد. گسترش مراکز دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور، علمی- کاربردی و مراکز غیرانتفاعی در شهرستان‌ها، زمینه را برای ورود همه متقاضیان به دانشگاه فراهم کرد و این درحالی است که مطابق آمار منتشره، علاقه به تحصیل در دانشگاه هم کاهش یافته است. در این رابطه، دیروز وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از ۶۰۰هزار صندلی خالی طی سال جاری در دانشگاه‌های کشور سخن گفت. «محمد فرهادی» که در نشست مشترک با روسای دانشگاه‌های استان خراسان شمالی و در شهر بجنورد سخن می‌گفت، با اشاره به تبلیغات مراکز آموزشی و موسسات به منظور جذب دانشجو، گفت: «رشته‌محل و میزان ظرفیت رشته‌ها متناسب با نیاز دانشگاه‌ها و از طریق شورای گسترش وزارت علوم، تأیید خواهد شد، زیرا ایجاد همه رشته‌ها در همه جا لازم نیست، بنابراین باید در چارچوب‌ها و متناسب با نیاز منطقه و طرح آمایش سرزمینی مراکز آموزش عالی ساماندهی شود.» او ادامه داد: «با توجه به این‌که مراکز غیرانتفاعی باری را از دوش برمی‌دارند، به همان میزان نیز باید تسهیلاتی برای آنان فراهم شود تا با یکدیگر تجمیع شوند و از ظرفیت‌های هم استفاده کنند.» وزیر علوم به وضع دانشگاه‌های غیرانتفاعی و آینده دانشگاه‌های علمی - کاربردی هم اشاره کرد: «در این سال‌ها به دلیل ساماندهی مراکز موجود، مجوز جدیدی به منظور راه‌اندازی مراکز غیرانتفاعی داده نشده است و در مراکز علمی - کاربردی نیز بنا نداریم همه مقاطع تحصیلی را داشته باشیم.» در زمان دولت‌های نهم و دهم، دانشگاه پیام نور با سرعت فراوانی رشته‌ها و مراکز خود را افزایش داد که همان سال‌ها انتقاد برخی کارشناسان آموزش عالی در کشور را به همراه داشت. وزیر علوم هم در این‌باره با تأکید بر ضرورت بازگشت دانشگاه پیام نور به مسیر اولیه خود یعنی آموزش از راه دور، گفت: «این دانشگاه می‌تواند با تکنولوژی‌های جدید به صورت مجازی تعداد نامحدودی دانشجو داشته باشد. بسیاری از رشته‌ها بی‌رویه، بی‌منطق و نامناسب ایجاد شدند. طی بررسی‌ها اساسنامه و روش‌های آموزشی در دانشگاه پیام نور اصلاح می‌شود.» در ادامه، «هادی قوامی»، نماینده مردم اسفراین در مجلس هم با تأکید بر این‌که باید بر اساس سند آمایش سرزمینی عمل کنیم، گفت: «متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل تمرکز بیش از حد، توسعه نامتوازن اتفاق افتاده که اهداف نهایی توسعه را به ارمغان نیاورده است.» عضو هیأت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد به گسترش بی‌رویه واحدهای دانشگاهی مختلف هم اشاره کرد و در این‌باره گفت: «گسترش این دانشگاه‌ها در همه نقاط درست نبوده و به نوعی موازی‌کاری است. هنگامی که از مراکز غیردولتی دعوت به کار می‌کنیم و بخش خصوصی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند، نباید در مراکز دولتی با ایجاد رشته‌های مشترک منابع موجود را اتلاف کرد.»
تناسب برقرار شود
نایب‌رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی هم از لزوم تناسب بین تعداد فارغ‌التحصیلان متوسطه و ظرفیت دانشگاه‌ها سخن می‌گوید. «داوود محمدی» می‌گوید: «در این مقطع ما به لحاظ دانشگاه شرایط مناسبی داریم. اخیرا دانشگاه آزاد و پیام نور صندلی‌هایشان پر نمی‌شود. در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف هم واحدهای دانشگاهی زیادی داریم که درواقع دلیل پر نشدن صندلی‌ها توسعه دانشگاه‌هاست.» او درباره وضع دانشگاه‌های کشور در آینده هم بر کیفیت‌بخشی تأکید می‌کند: «اعتبار دانشگاه باید افزایش یابد و تناسب بیشتری بین تعداد فارغ‌التحصیلان متوسطه و ظرفیت دانشگاه‌ها ایجاد شود. باید کیفیت‌بخشی به آموزش عالی صورت بگیرد.» محمدی درباره برنامه‌های کمیسیون آموزش هم برای بهبود وضع آموزشی کشور به «شهروند» می‌گوید: «رشته‌های تحصیلی باید متناسب با نیازهای جامعه باشد. در کمیسیون مرتب داریم این موضوع را بررسی می‌کنیم. وزیر علوم هم با شرکت در کمیسیون به ما گزارش دادند و ما هم درحال بررسی برنامه‌های وزارت هستیم. خود وزارت علوم هم در این زمینه دغدغه دارد و تلاش‌های خوبی صورت داده است.» این عضو کمیسیون آموزش معتقد است که در سال‌های گذشته برنامه‌ریزی مناسبی صورت نگرفته و توجه به آمارها نشده است و دلیل صندلی خالی را این بی‌توجهی می‌داند: «باید آمارهای مرکز آمار کشور در برنامه‌ریزی خود را نشان بدهد که در سال‌های گذشته متاسفانه کمتر به آن توجه شده است. هماهنگی بین آموزش و پرورش، وزارت علوم و مرکز آمار ایران باید بیشتر و جدی‌تر شود و این هماهنگی در برنامه‌ها خود را نشان دهد.» عضو فراکسیون امید در پایان با تأکید بر سه اصل «تناسب رشته‌ها با نیاز جامعه، کیفیت‌بخشی به رشته‌ها و دانشگاه‌ها و توجه جدی به ارزش‌های اخلاقی جامعه در دانشگاه‌ها» از لزوم توقف افزایش ظرفیت‌های دانشگاه‌های مختلف سخن می‌گوید. مسئولان آموزشی و برنامه‌ریزی وزارت علوم در دولت یازدهم، بارها از تلاش خود برای بهبود وضع آموزشی دانشگاه‌ها سخن گفته‌اند. دیروز هم «وحید احمدی» معاون پژوهشی وزارت علوم، «ماموریت‌گرا کردن نظام آموزشی و تحصیلات تکمیلی، تنظیم نظام بودجه‌ای و توازن توزیع اعتبارات را از راه‌های حصول به اعتدال و پایداری هرم آموزشی» عنوان کرد.
