مهروماه

در شرایطی که با بهره گیری از فناوری های جدید، هر روز فصل جدیدی برای گسترش ارتباطات و تعاملات میان ملت ها گشوده می شود، فراگیری زبان یک کشور می تواند فاصله ها را کمتر کند. اما باید توجه داشت که برای آموزش زبان های خارجی در مدارس به زیرساخت ها و امکانات لازم نیاز است مساله ای که شاید در سال های گذشته نسبت به زبان انگلیسی در حاشیه قرار گرفت و نتوانست آنگونه که باید در مدارس ما نمود پیدا کند.
زبان خارجی به واقع مورد توجه آحاد جامعه است، به طوری که خانواده ها در برخی موارد از همان دوران کودکی، فرزندان را به فراگیری رسمی و تخصصی آن و به ویژه زبان انگلیسی تشویق و البته هزینه های سنگینی نیز پرداخت می کنند.
این در حالی است که براساس ملاحظات کارشناسان آموزش و پرورش، دانش آموزان در دوران ابتدایی و به ویژه پایه های اول و دوم هنوز به درستی با زبان فارسی و نوشتن و خواندن آشنا نیستند و نباید درگیر فراگیری زبان دیگری شوند. افزون بر این، مقوله شکل گیری شخصیت کودکان و تاثیر فرهنگ بیگانه از طریق آموزش زبان خارجی نیز مطرح است که ایجاب می کند آموزش ها در دوره نخست متوسطه صورت گیرد.
بر این اساس، متولیان امر و مسئولان وزارت آموزش و پرورش آموزش زبان را از سنین پایین برنمی تابند اما برنامه ریزی آنها بر این است که علاوه بر زبان انگلیسی، دانش آموزان در دوره متوسطه حق انتخاب فراگیری زبان هایی چون ایتالیایی، فرانسه، روسی، آلمانی و اسپانیایی را داشته باشند.
بر اساس مصوبه سال 91 شورای عالی آموزش و پرورش، این امکان وجود دارد که هر یک از این پنج زبان به جای زبان انگلیسی و براساس علاقمندی دانش آموزان به آنها آموزش داده شود. در این میان، شرایطی نیز همچون بهره مندی مدارس از امکانات لازم همچون معلم با تجربه و متبحر و حد نصاب 15 دانش آموز برای هر کلاس معین شده است.
اما شواهد موجود حاکی از آن است که با وجود اهمیت انحصاری نبودن زبان انگلیسی برای آموزش به دانش آموزان، مصوبه یاد شده پس از سال ها هنوز آن طور که باید به اجرا درنیامده است؛ وضعیتی که استقبال نکردن دانش آموزان از فراگیری زبان های مورد نظر و کمبود امکانات لازم اعم از معلم متخصص در مدارس از علل آن ذکر می شود.
در این میان، رئیس جمهوری در اظهاراتی در تایید تنوع و کیفیت بخشی به آموزش زبان های خارجی در مدارس تصریح کرده است که هر زبانی که علم را در کشور عمیق‌تر منتقل می‌کند، باید به دانش آموزان آموزش داده شود.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی با طرح این سوال که چگونه می‌توان به علم جهانی دسترسی داشت، بیان کرد: البته این که کدام زبان و چند زبان خارجی در مدارس آموزش داده می‌شود به میزان امکانات، معلمان آشنا به آن زبان‌ها و خواست مردم ارتباط دارد اما در مجموع با امکاناتی که در اختیار داریم هرقدر که بتوان چند زبان مهم خارجی را به دانش‌آموزان یاد داد به نفع زندگی آنان کار کرده‌ایم.
سید محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش نیز اواخر فروردین ماه در جریان سفری به مسکو به منظور شرکت در نمایشگاه بین المللی آموزش، پیشنهاد امضای تفاهم نامه با روسیه برای آموزش زبان فارسی در مدارس روسیه و آموزش زبان روسی در مدارس ایران را به عنوان یکی از زبان های خارجی جایگزین انگلیسی ارائه کرد.
بطحایی در تبیین این پیشنهاد خود گفت: بر اساس دستورالعمل شورای عالی آموزش و پرورش، زبان‌های خارجی تدریس شده در کشور در دوره های متوسطه اول و دوم، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی و اسپانیایی هستند و تلاش این است که اگر تعدادی دانش آموز به هر دلیلی علاقه مند به یادگیری زبان دوم از جمله آلمانی و روسی باشند این امکان را برای آنها ایجاد کنیم.
وزیر آموزش و پرورش تاکید کرد که ما باید زمینه توسعه سایر زبان‌های خارجی به ویژه روسی را در مدارس کشور فراهم کنیم،
با این همه و گرچه شکسته شدن انحصار آموزش زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم یک ضرورت است و باید سایر زبان ها از جمله روسی نیز برای علاقمندان فراگیری آن در دسترس باشد، اما ارزیابی کارشناسان آموزشی از «ناکارآمدی آموزش زبان انگلیسی در مدارس» حکایت دارد و آموزش حتی همین زبان خارجی رایج هم در مدارس کشور موثر و کارآمد نبوده است، وضعیتی که نشان می دهد صحبت از زبان سوم به نام زبان روسی به بحث و بررسی بیشتر نیاز دارد.
شاید کم توجهی دانش آموزان به دیگر زبان های خارجی و در راس قرار گرفتن زبان انگلیسی این پیام را به مسئولان آموزشی داده باشد که هنوز نمی توانند برای تدریس زبان های دیگر در مدارس برنامه ریزی کنند و فراگیر شدن این امر به امکانات و فرهنگسازی گسترده نیاز دارد.
در این میان مسئولان وزارت آموزش و پرورش هنوز درباره آموزش به طور خاص زبان روسی در مدارس ایران اظهار نظری نکرده اند و تلاش های خبرنگار ایرنا برای جویا شدن نظرات آنان نیز تاکنون به نتیجه نرسیده است.
مهدی نوید ادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش صرفا به این مطلب بسنده کرده است که طبق مصوبه این شورا علاوه بر زبان انگلیسی، پنج زبان آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی و روسی نیز به عنوان زبان دوم در مدارس مجوز تدریس دارند و برای تدریس زبان دوم اجباری وجود ندارد و این موضوع بستگی به انتخاب و درخواست اولیاء دارد.

** طرح آموزش زبان روسی در مدارس مساله جدیدی نیست
یکی از کارشناسان آموزشی در گفت و گو با خبرنگار حوزه آموزش ایرنا در این رابطه گفت: اظهارات اخیر وزیر آموزش و پرورش مبنی بر آموزش زبان روسی در مدارس مساله جدیدی نیست و پیش از این در شورای عالی آموزش و پرورش مصوب شده بود که دانش آموزان در صورت فراهم شدن شرایط می توانند به جای زبان انگلیسی، زبان خارجی دیگری را انتخاب کنند.
وی ادامه داد: اصل این مطلب که زبان روسی در مدارس تدریس شود، ایده خوبی است تا بتوانیم زبان های خارجی دیگر را وارد مدارس کنیم و این فرصت به دانش آموزان داده شود که زبان مورد علاقه خود را انتخاب کنند.
وی اظهارداشت: پیش از این و در سال های دور نیز دانش آموزان حق انتخاب زبان فرانسه و یا انگلیسی را داشتند اما در شرایط کنونی طرح موضوع تنوع آموزش زبان های خارجی به نظر می رسد در عمل چندان به موفقیت و هدف نرسد.
بهلولی افزود: البته وزیر آموزش و پرورش نیز پس از اعلام این خبر در پیام توییتری عنوان کرد که اگر روسیه زبان فارسی را در مدارس خود درس بدهد ما نیز زبان روسی را در مدارس ایران تدریس می کنیم.
وی ادامه داد: اگر آموزش و پرورش بخواهد زبان روسی را در مدارس آموزش دهد به نیروی ماهر و متخصص این زبان نیاز دارد که البته با امکانات موجود قادر به ایجاد کلاس زبان روسی برای تمامی دانش آموزان نیست و در این صورت اعتراض دانش آموزانی را به دنبال خواهد داشت که بنا به دلایل متعدد امکان شرکت در این کلاس را ندارند و آن را نوعی تبعیض قلمداد می کنند.
کارشناس مسائل آموزش و پرورش یادآورشد: به واقع شرایط موجود به گونه ای است که حتی دانشگاهیان با وجود تمرکز روی زبان انگلیسی بعد از فارغ التحصیلی هنوز تسلط به این زبان ندارند.
بهلولی بیان داشت: در این فضا که ما در آموزش زبان انگلیسی در مدارس ناموفق هستیم صحبت از آموزش دیگر زبان ها به نظر می رسد چندان کارشناسانه نیست.
وی درباره چرایی ناکارآمدی آموزش زبان خارجی در کشور گفت: بخشی از این مساله به ناکارآمدی نظام آموزشی باز می گردد و البته این ناکارآمدی صرفا در آموزش زبان انگلیسی نیست به این معنا که افرادی هم که حتی در رشته مختلف تحصیلی دانش آموخته شده اند، اساسا مهارت و توانایی کافی را در آن زمینه ندارند.
این کارشناسی آموزشی اضافه کرد: شاید بتوان یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی آموزش و پرورش در این زمینه را نارضایتی شغلی معلمان، تراکم دانش آموزان در کلاس های درس و مهم تر از همه ملاحظاتی در ارتباط با آموزش زبان انگلیسی در مدارس ذکر کرد که آموزش را از جذابیت و پویایی دور می کند.
وی اظهار کرد: در این شرایط هنگامی که خانواده های متوسط و مرفه جامعه، ناکارآمدی آموزش زبان انگلیسی در مدارس را مشاهده و با پرداخت هزینه، فرزندان خود را راهی آموزشگاه ها می کنند و در این میان دانش آموزان طبقه پایین که امکان حضور در این آموزشگاه ها را ندارند، از قافله عقب می مانند، نتیجه آن می شود که مدرسه و نقش و تاثیر آن در آموزش به سمت ناکارآمدی بیشتر می رود.

** ورود زبان روسی به مدارس گره از مشکلات نظام آموزشی باز نمی کند
محمدرضا نیک نژاد، کارشناس مسائل آموزش و پرورش در گفتگو با خبرنگار گروه علمی ایرنا اظهار داشت: روند آموزش زبان انگلیسی در مدارس به عنوان زبان دوم به دلیل ناکارآمدی و با وجود پرداخت هزینه های سنگین، یک طرح شکست خورده در نظام آموزشی محسوب می شود و البته در کنار آن باید از زبان عربی هم نام برد که دانش آموزان تمایلی به فراگیری آن نیز ندارند و آمارها در کنکور نشان می دهد که میانگین نمرات اغلب دانش آموزان در این درس زیر صفر و یا منفی است.
وی ادامه داد: با وجود اینکه ساختارهای نظام آموزشی سال های سال برای آموزش زبان انگلیسی در مدارس برنامه ریزی شده اما هنوز راه به جایی نبرده است؛ به همین دلیل در شرایط کنونی صحبت از آموزش زبان خارجی دیگر همچون زبان روسی چندان کارآمد نیست و البته به دلیل فراهم نبودن امکانات از جمله فضا و نیروی انسانی متخصص عملا قابلیت اجرا در مدارس را ندارد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش یادآور شد: هر فردی ابتدا زبان مادری خود را فرا می گیرد و زبان دوم نیز به منظور ایجاد پل ارتباطی بین دانسته های خود و آن زبان حائز اهمیت است اما باید توجه داشت که زبانی مانند روسی، زبان زنده دنیا نیست و گنجاندن آن در کنار کتاب های درسی، گره ای از نظام آموزشی باز نمی کند.
نیک نژاد بیان کرد: شاید در این میان تعداد محدودی از دانش آموزان تمایل به فراگیری زبان روسی داشته باشند اما در شرایطی که زبان انگلیسی سیطره دارد، نمی توان این مساله را برای بیش از 13 میلیون دانش آموز عمومیت داد.