براساس مصوبه کنکوری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، نمرات امتحانات نهایی در پذیرش دانشگاه‌ها تأثیرگذار خواهد بود و در سال 1402، سهم نمرات امتحانات 40 درصد بود که این سهم در کنکور 1403 به 50 درصد می‌رسد.
با توجه به سهم بالای نمرات امتحانات نهایی در پذیرش دانشگاه‌ها، سازوکار برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق بسیار مهم است. در امتحانات نهایی خرداد 1402 تصحیح نیمه‌الکترونیک برگه‌های امتحانات نهایی عملیاتی شد.
در تصحیح نیمه‌الکترونیک، ابتدا دو مصحح برگه امتحان را تصحیح می‌کنند و شمارش نمرات به‌عهده سیستم است در حالی که در روش دستی چندین بار باید شمارش صورت می‌گرفت و احتمال خطا در جمع نمرات افزایش می‌یافت.
به‌تازگی موضوع استفاده از هوش مصنوعی در تصحیح برگه‌های امتحانات نهایی نیز مطرح شده است، پیش از این آموزش و پرورش تصحیح الکترونیک برگه‌های امتحانی را به‌عنوان یکی از برنامه‌های پیش‌ِرو مطرح کرده بود.
البته فرخ طبری؛ رئیس اداره آزمون‌های مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش تأکید دارد که آموزش و پرورش فعلاً برای استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند امتحانات نهایی برنامه‌ای ندارد.
همچنین علی فرهادی؛ سخنگوی وزارت آموزش و پرورش نیز در نشست خبری اخیر خود در پاسخ به پرسشی درباره استفاده از هوش مصنوعی در امتحانات نهایی متذکر شد: هوش مصنوعی قطعاً یکی از اتفاقات آینده تکنولوژی و یک ابزار است، برای برگزاری امتحانات از بهترین و ایمن‌ترین ابزارها استفاده خواهیم کرد اما در حال حاضر استفاده از هوش مصنوعی برای طراحی سوالات و تصحیح برگه‌های امتحانات نهایی در دستور کار نیست البته در آینده تکنولوژی هر اتفاقی ممکن است، رخ دهد.
محسن زارعی؛ رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش درباره برگزاری امتحانات نهایی به‌صورت تمام‌الکترونیک گفت: در این فرآیند راهنمای تصحیح به عبارات کلیدی تبدیل می‌شود و ماشین می‌تواند برگه‌های امتحانی را تصحیح کند البته باید امکانات آن تأمین شود؛ اکنون انواع دستخط‌ها را اسکن‌شده داریم که می‌توان آن را به ماشین ارائه کرد؛ برای امتحانات خرداد 1403 تصحیح تمام‌الکترونیک نداریم.
وی افزود: در امتحانات نهایی خرداد امسال به مصححان اعلام کردیم اگر نتوانستند یک برگه امتحانی را بخوانند، آن را تصحیح نکنند و اعلام خرابی کنند تا برای تصحیح به فرد دیگری که می‌تواند برگه را بخواند، ارائه شود.
هر مصحح یک سؤال را تصحیح می‌کند
زارعی گفت: پیش‌بینی کردیم برای خرداد سال آینده، هر مصحح یک سؤال را تصحیح کند و کار یک دانش‌آموز را 30 مصحح تصحیح می‌کنند با این روش حق دانش‌آموز تضییع نمی‌شود.
رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: برای تصحیح تمام‌الکترونیک، زیرساخت را آماده داریم اما به ابزار سخت‌افزاری نیاز است یعنی باید صفحه‌ای وجود داشته باشد که دانش‌آموز بتواند سؤالات را مشاهده کند و با قلم پاسخ دهد.
ایجاد مراکز آزمون استاندارد در مناطق آموزشی
وی با ابراز اینکه "در مصوبه هیئت وزیران پیشنهاد کردیم تا سال 1407 در مناطق آموزشی، مراکز آزمون استاندارد با ویژگی تمام‌الکترونیک توسط سازمان نوسازی مدارس ایجاد شود"، متذکر شد: برای سال آینده به‌دنبال احراز هویت الکترونیک مصححان هستیم یعنی تا زمانی که فرد پای سیستم است، بتواند برگه را تصحیح کند و به‌محض بلند شدن از پای سیستم، از سامانه خارج خواهد شد؛ برای این کار نیاز به تقویت سرور است و در این شرایط، مصحح می‌تواند در خانه خود برگه را تصحیح کند و نیازی به حضور در حوزه تصحیح نیست.
رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در امتحانات خرداد 1402 احراز هویت دانش‌آموزان الکترونیک بود یعنی کارت دانش‌آموز یک رمزینه داشت که هنگام ورود، مشخصات او با عکس برای عوامل حوزه اجرا نمایش داده می‌شد.
تجهیز حوزه‌های امتحان به دوربین مداربسته
وی ادامه داد: امسال تمرکز کردیم تمام حوزه‌های آزمون، دوربین مداربسته داشته باشند و بتوانیم به‌صورت مجازی در قالب مانیتورینگ حوزه‌ها را بررسی کنیم، امسال برای حوزه‌های آزمون خارج از کشور این اتفاق افتاد یعنی موظف بودند در طول امتحان تحت‌نظر دوربین مداربسته کارها را انجام دهند همچنین فردی را پشت سیستم گذاشته بودیم تا به‌صورت آن‌لاین، وضعیت حوزه را رصد کند، تخلفاتی نیز با همین روش شناسایی شد.
هوش مصنوعی در تصحیح برگه‌های امتحان به‌کار می‌رود؟
همچنین علی مدنی؛ مسئول هوش مصنوعی آموزش و پرورش درباره استفاده از هوش مصنوعی برای تصحیح اوراق امتحانات نهایی گفت: سال‌هاست آموزش و پرورش به‌سمت افزایش کیفیت ارزشیابی و سنجش امتحانات حرکت می‌کند و از سال 1396 تلاش خود را آغاز کرد.
وی افزود: با توجه به تأثیر نمرات امتحانات نهایی برای ورود به دانشگاه نیاز است در برگزاری و تحصیح امتحانات نهایی مطابق با تکنولوژی روز حرکت کرد از همین رو مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش به نرم‌افزارهای جدید مجهز شد.
مدنی با بیان اینکه "هم‌اکنون مصححان، اوراق امتحانات نهایی را تصحیح می‌کنند و با هوش مصنوعی نیست"، گفت: در مرحله نخست، دو مصحح برگه‌های امتحانی را تصحیح می‌کنند که نمی‌توانند نمرات یکدیگر را مشاهده کنند، بعد از ثبت نمره، پردازش تصویر انجام می‌شود و پس از آن هوش مصنوعی می‌تواند وارد عمل شود.
وی در توضیح این فرآیند گفت: هر برگه امتحانی یک پاسخنامه دارد و پاسخنامه‌های اولیه توسط طراحان سؤال کدگذاری شده است؛ زمانی که دانش‌آموز به سؤالات پاسخ می‌دهد، برگه او توسط مصححان تصحیح می‌شود و در مرحله آخر هوش مصنوعی، برگه‌های امتحانی دانش‌آموزان را با پاسخنامه بررسی می‌کند و در نهایت نمره‌ای که ماشین ارائه کرده است با نمره مصححان مقایسه و نمره نهایی ثبت می‌شود.
