مهروماه

کریسپر نوعی تکنولوژی جدید ویرایش ژنتیکی است که می‌تواند به پیشرفت ژن درمانی کمک‌های زیادی بکند. تاکنون ژن درمانی عمدتا از طریق تکنیک «انتقال ژن» (gene transfer) انجام شده است؛ به این صورت که یک ویروس بی‌گزند، نسخه‌ی سالمی از یک ژن را به سلول منتقل می‌کند تا جای ژن معیوب را که بیماری ایجاد کرده، بگیرد.

 اما در روش کریسپر، دانشمندان می‌توانند مستقیما ژن معیوب را اصلاح کنند. آنها DNA معیوب را جدا کرده و به جای آن یک DNA سالم می‌گذارند. قاعدتا، این روش باید خیلی بهتر از اضافه کردن یک ژن جدید جواب دهد، چون در این صورت خطرات ناشی از اضافه کردن یک ژن غریبه و خارجی از میان می‌رود. گاهی اوقات ممکن است این ژن خارجی در مکان اشتباهی قرار گیرد و منجر به سرطان شود.اما ژنی که با تکنیک کریسپر ترمیم شده تحت کنترل خواهد بود.

فرایند کریسپر کَس ۹ چیست؟

به گزارش بایو وان مرکز تخصصی بیوتکنولوژی و زیست شناسی نوین در ایران؛ کریسپرـ کَس ۹ ابزاری برای اصلاح ژن است که در دنیا هویاهویی ایجاد کرده است.این ابزار سریع، ارزان و بسیار دقیق تر از تکنیک هایی است که قبلا برای ویرایش ژن استفاده می شده و دارای طیف گسترده ای از برنامه های کاربردی بالقوه است.کریسپرـ کَس ۹ تکنولوژی منحصر بفردی است که این امکان را ایجاد می کند تا بتوان با حذف،اضافه کردن یا جایگزین کردن بخشی از ژنوم را ویرایش نمود.این روش در حال حاضر روشی ساده ،دقیق و تطبیق پذیر برای دست ورزی ژنتیک می باشد.

در حقیقت برخی از باکتری ها دارای سیستم ساده کریسپرـ کَس ۹ برای ویرایش ژن می باشند که برای پاسخ به عوامل مهاجم نظیر ویروس ها بکار می رود و این فرآیند مانند سیستم ایمنی برای آنها تلقی می شود.کریسپر در باکتری ها قسمتی از DNA باکتری را قطع کرده و در تهاجم بعدی به باکتری برای شناسایی پاتوژن کمک میکند.دانشمندان از این سیستم در سلول های دیگر جانوران شامل موش و انسان استفاده کرده اند.

عملکرد کریسپرـ کَس ۹ :

سیستم کریسپرـ کَس ۹ شامل دو مولکول کلیدی برای ایجاد تغییر یا جهش در DNA می باشد.که عبارت اند از :

یک آنزیم به نام کَس ۹ .این آنزیم به عنوان یک جفت قیچی مولکولی عمل می کند که می تواند دو رشته DNA را در محل خاصی از ژنوم برش دهد که آن قسمت کوچک DNA می تواند بعدا اضافه یا حذف شود.
قطعه ای از RNA .که به آن RNA راهنما (gRNA) گفته می شود. این قطعه شامل توالی ریبونوکلئیک اسید از پیش طراحی شده است که طول آن حدود ۲۰ باز می باشد. این RNA داربست به DNA اتصال می یابد و توالی پیش ساخته راهنمای کَس ۹ و به آنزیم دستور می دهد که به کجای DNA متصل شود.کَس ۹ با پیروی از RNA راهنما در همان قسمت از رشته DNA دو رشته DNA را می برد.در این مرحله سلول DNA آسیب دیده را شناسایی کرده و سعی می کند تا آن را ترمیم کند.

کریسپرـ کَس ۹ توانایی بالایی برای درمان طیف وسیعی از موقعیت های پزشکی که زمینه ژنتیکی دارد مانند سرطان،هپاتیت ب و یا حتی کلسترول بالا و… . بسیاری از ابزار های دیگر برای اصلاح ژن در ژنوم سلول های سوماتیک بکار برده می شدند در حالی که این سیستم درمورد اصللاح ژن در سلول های زایشی نیز کاربرد دارد. اهمیت اصلاح ژن در سلول های زایشی در این است که تغییر در ژن آنها به نسل های آینده نیز منتقل میشود که این مسئله دارای پیامد های اخلاقی مهم می باشد.انجام اصلاح ژنی در سلول های زایشی در حال حاضر در انگلستان و در بیشتر دیگر کشور ها غیرقانونی می باشد.در مقابل،استفاده از کریسپرـ کَس ۹ و دیگر تکونولوژی ها برای ایجاد ویرایش ژن دارای مناقشه است.در واقع در حال حاضر برای درمان بیماری های انسانی در موارد خاص و یا مواردی که زندکیشان در خطر بوده است استفاده شده است.

آینده کریسپرـ کَس ۹ :

بیشتر تحقیقات هنوز بر روی مدل های حیوانی یا سلول های جدا شده از انسان متمرکز است با این هدف که در نهایت از این تکنولوژی برای درمان بیماری در انسان استفاده شود.کار های زیادی برای از بین بردن اثرات خارج از هدف این سیستم وجود دارد به این معنا که کریسپرـ کَس ۹ می تواند قسمت دیگری از ژن که هدف نیست را برش دهد.دانشمندان بر روی اینکه راهی پیدا کنند تا کریسپرـ کَس ۹ به درستی متصل و قطعه را برش دهد کار می کنند که دو راه موجد است :

طراحی بهتر و اختصاصی RNA های راهنما براساس اطلاعات توالی DNA موجود و رفتار های غیر هدف RNA راهنما که می تواند به توالی های غیر هدف متصل شود.
استفاده از آنزیم کَس ۹ که ففقط یه رشته از DNA را برش می دهد.این بدین معناست که باید دو آنزیم کَس ۹ و دو RNA راهنما در همان مکان برای ایجاد برش وجود داشته باشد.این عمل باعث کاهش خطا در برش می شود.

در حال حاضر این روشن است که پتانسیل کَس ۹ فراتر از برش در DNA است و سودمندی آن در بکارگیری اختصاصی پروتئین تنها با تخیل ما محدود خواهد بود.این روش برای اکثر بیماری‌ها مفید است، مثلا بیماری‌های دیستروفی ماهیچه‌ای و فیبروز سیستیک باید از طریق ویرایش ژنتیکی درمان شوند. اگر پزشکان سلول‌های فرد بیمار را جدا کرده و آنها را ترمیم کنند و سپس دوباره آنها را به بدن بازگردانند، تعداد بسیار کمی از این سلول‌ها زنده می‌مانند.

ویرایش ژنتیکی هم مثل تکنیک انتقال ژن با چالش‌های زیادی رو به رو است. محققان باید روش‌هایی پیدا کنند تا کریسپر به طور موثر در بافت‌‌های بدن یک فرد کار کند.

یکی از مهم‌ترین ریسک‌های کریسپر که به وفور درباره‌ی آن بحث می‌شود، آنزیم Cas9 است. این آنزیم باید قسمت خاصی از توالی DNA را برش دهد، اما ممکن است در قسمت‌های دیگری از ژنوم هم شکاف ایجاد کند که می‌تواند به جهش‌های ژنتیکی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان منجر شود. محققان به دنبال این هستند که دقت کریسپررا افزایش دهند.

کریسپرـ کَس ۹ توانایی بالایی برای درمان طیف وسیعی از موقعیت های پزشکی که زمینه ژنتیکی دارد مانند سرطان،هپاتیت ب و یا حتی کلسترول بالا و… . بسیاری از ابزار های دیگر برای اصلاح ژن در ژنوم سلول های سوماتیک بکار برده می شدند در حالی که این سیستم درمورد اصللاح ژن در سلول های زایشی نیز کاربرد دارد. اهمیت اصلاح ژن در سلول های زایشی در این است که تغییر در ژن آنها به نسل های آینده نیز منتقل می شود که این مسئله دارای پیامد های اخلاقی مهم می باشد.انجام اصلاح ژنی در سلول های زایشی در حال حاضر در انگلستان و در بیشتر دیگر کشور ها غیرقانونی می باشد.در مقابل،استفاده از کریسپرـ کَس ۹ و دیگر تکونولوژی ها برای ایجاد ویرایش ژن دارای مناقشه است.در واقع در حال حاضر برای درمان بیماری های انسانی در موارد خاص و یا مواردی که زندکیشان در خطر بوده است استفاده شده است.

آزمایش های انسانی

کریسپر یک روش درمانی با استفاده از دستکاری ژنتیکی است و همین امر موجب شده تا شبهات اخلاقی بسیاری در این زمینه به وجود آید که پاسخ به آنها کار راحتی نخواهد بود؛ البته به علت وجود فواید بسیار زیاد و همچنین کمک شایانی که این روش درمانی به بهبود سطح سلامت انسان می کند می توان از این سوالات چشم پوشی کرد.

به عنوان مثال، در حال حاضر این فناوری خطرات بسیاری دارد. علی رغم همه وعده هایی که به واسطه تکنیک کریسپر داده شده، این فناوری هنوز کامل و بی نقص نیست و دانشمندان هنوز باید روی آن کار کنند تا به قدری بی خطر باشد که روی انسان کاربرد پیدا کند.

پیتر پارکر یا همان اسپایدرمن خودمان می گوید که قدرت زیاد، مسئولیت پذیری بسیاری را هم با خودش می آورد. با این حال، دنیا نمی تواند عقب بماند.

چینی ها همین الان کار روی انسان را آغاز کرده اند و فناوری CRISPR-Cas9 در حال آزمایش روی انسان است.

البته، این جمله بدان معنا نیست که چینی ها مسئولیتی در قبال اخلاقیات نمی پذیرند. آزمایش مذکور روی بیماران مبتلا به سرطانی انجام پذیرفته که همه راه ها را پیموده اند و حالا تنها امیدشان زنده ماندن به شیوه CRISPR-Cas9 است. و آزمایش مشابهی نیز قرار است در آمریکا انجام شود که البته هنوز تاییدیه سازمان غذا و دارو را دریافت نکرده.

اما از این فناوری تا کجا می توان استفاده کرد؟

برخی می گویند که صرفا برای درمان بیماری ها و تضعیف آن ها مثل سرطان. اما تا به حال به این فکر کرده اید که می توانید رنگ پوست و چشم تان را به صورت دائمی تغییر دهید یا کودکانی قوی تر و قد بلندتر داشته باشید؟ آیا دستکاری رمزهای پایه زندگی در سلول تخم و تولد کودکانی کاملا اصلاح شده که نه تنها ناقل بیماری های شناخته شده نیستند، بلکه حتی زیباتر و قوی تر شده اند ایرادی دارد؟

در مورد آزمایش روی انسان، مسئله بسیار جدی و حائز اهمیت است. با دستکاری ژن های مان، می توانیم هر کاری بکنیم و اگر اشتباهی صورت پذیرد، عواقب آن ممکن است غیر قابل جبران باشد. به هر حال، کریسپر هم درست همانند همه فناوری های بزرگ بشر، تازه پدید آمده و نیازمند بهبودهای فراوان است.

دولتمردان هنوز نمی دانند که این فناوری می تواند تمام بیماری های ژنتیکی را از بین ببرد و حتی در برابر دیگر بیماری ها نیز ایمنی ایجاد کند و کسب رضایت آن ها احتمالا چندین سال به طول می انجامد. زمانی که قوانین به نفع دانشمندان تغییر کند، می توان در انتظار تغییرات بزرگی ماند.

دانشمندان موفق به طراحی نسخه جدید و قوی‌تر از ویرایش ژنی کریسپر شده‌اند.

دو گروه از دانشمندان روش جدید و دقیق‌تری برای تکنیک ویرایش ژنی طراحی کرده‌اند که می‌تواند در آینده‌ای نزدیک، با هدف قرار دادن بسیار دقیق سلول‌ها به درمان بیماری‌های ژنتیکی کمک کند.

موفقیت جدید دانشمندان در روش ویرایش ژنی کریسپر کَس-۹ می‌تواند به آن‌ها امکان ویرایش ژنی در تک‌تک جفت‌های پایه‌ی دی‌ان‌ای را بدهد و همچنین توانایی ویرایش جفت‌های پایه آر‌ان‌آی را در اختیارشان قرار دهد. این موفقیت جدید به‌قدری مهم است که برخی از دانشمندان از آن به‌عنوان روش ویرایش ژنی«CRISPR 2.0» یاد می‌کنند.

اگر با تکنیک ژنی کریسپر آشنایی داشته باشید، به‌خوبی می‌دانید که کریسپر برای مهندسان زیستی همچون یک ابزار برش و چسباندن است. کریسپر به ‌توالی‌های غیر معمول دی‌ان‌ای گفته می‌شود که به ارگانیسم‌ها برای شناسایی تهدیدها - خصوصا ویروس‌ها - کمک می‌کند. نام این روش مخفف تناوب‌هایِ کوتاهِ پالیندرومِ فاصله‌دارِ منظمِ خوشه‌ای است. در توالی دی‌ان‌ای، خوشه‌ها در فواصل مشخصی از هم قرار می‌گیرند و پالیندرومِ ها در تکرارهای کوتاه با تغییرات اندکی بارها و بارها تکرار می‌شوند. دانشمندان با استفاده از این تکنیک، می‌توانند ژن‌های مشخصی را از یک ژنوم بردارند و آن را با یک ژن دلخواه جایگزین کنند.

روش ویرایش ژنی کریسپر، امکانات زیادی در اختیار محققان قرار می‌دهد: از اصلاح دی‌­ان‌­ای بیماری‌های ژنتیکی مهلک تا درمان سرطان ارثی به‌طور کامل. روش ویرایش ژنی کریسپر پیش از این آن‌قدر تأثیر خوبی داشته که در درمان آزمایشی برخی بیماری‌ها از جمله سرطان خون، فیبروز سیستیک، کم‌خونی داسی شکل و دیگر بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. اما با وجود تمامی پتانسیل‌های بالای این تکنیک، نحوه‌ی استفاده از این روش و به‌اصطلاح دست‌کاری دی‌ان‌ای، نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده است. پیش از این تکنیک ویرایش ژنی کریسپر در حیوانات مورد استفاده قرار گرفته؛ اما در مورد انسان هنوز سؤالات اخلاقی زیادی در میان است.

دیوید لیو، متخصص علوم شیمی از مؤسسه‌ی ام‌آی‌تی و دانشگاه هاروارد، در این رابطه می‌گوید:

ما یک ویرایشگر جدید ساخته‌ایم (یک ماشین مولکولی) که قابل برنامه‌ریزی، غیر قابل بازگشت، مؤثر و ایمن است و می‌تواند جهش‌های ژنوم سلول‌های زنده را اصلاح کند. وقتی که نواحی خاصی از ژنوم دی‌ان‌ای انسان را هدف قرار می‌دهیم، این ویرایشگر (جدید) جهش‌های مرتبط‌ با یک بیماری خاص را تغییر می‌دهد.

این موفقیت جدید به‌قدری مهم است که برخی از دانشمندان از آن به‌عنوان روش ویرایش ژنی«CRISPR 2.0» یاد می‌کنند

تقریبا نیمی از جهش‌های نقطه‌ای مرتبط با بیماری‌های انسانی در ترکیب جفت‌های نوکلئوبازهای شیمیایی آدنین (A)، سیتوزین (C)، گوانین (G) و تیمین (T) وجود دارند که دی‌ان‌ای انسان را تشکیل می‌دهند. با وجود این، دانشمندان به لطف تکنیک ویرایش ژنی کریسپر کَس-۹ (CRISPR-Cas9)، می‌توانند ساختارهای ژنوم را با تکنیک‌هایی کاملا مؤثرتر از قبل تغییر دهند. البته هنوز در مراحل آزمایشی است و نمی‌توان تا آزمایش‌های بیشتر در این مورد مطمئن بود.

در یک مطالعه جداگانه دیگر، دانشمندان موفق به طراحی نسخه جدیدتری از تکنیک ویرایش ژنی شده‌اند که به آن «Cas13» گفته می‌شود. بر خلاف ویرایش دی‌ان‌ای که با باعث تغییر نوکلئوبازها در ساختار ژنوم می‌شود؛ ویرایش آر‌ان‌ای، یک روش سبک‌تر و غیر دائمی است. در این تکنیک همچنین ممکن است که یک مبادله دقیق دیگر امکان‌پذیر شود: تغییر آدنوزین به انزین که در سلول‌ها به‌عنوان گوانین شناسایی می‌شوند.

فینگ ژانگ، محقق و نویسنده ارشد این مطالعه، توضیح می‌دهد:

تاکنون توانسته‌ایم به‌خوبی ژن‌ها را غیر فعال کنیم؛ اما در واقع بهبود عملکرد پروتئین بسیار بسیار دشوارتر است. این توانایی جدید برای ویرایش آر‌ان‌آی می‌تواند، فرصت بیشتری برای بهبود عملکرد و درمان بسیاری از بیماری‌ها تقریبا در هر سلول پدید بیاورد.

مطمئنا، پیش از آنکه هر یک از این تکنیک‌های جدید برای کمک به بیماران به کار روند، نیاز به آزمایش‌های بالینی دارند. به این جهت، هنوز احتیاج به مطالعات و بررسی‌های بیشتری برای قابل اعتمادتر، ایمن‌تر و مؤثرتر کردن این روش ویرایش ژنی است.

اما هر دوی این مطالعات دستاوردهای عالی و امیدوارکننده‌ای محسوب می‌شوند که ممکن است روزی برای درمان بیماری‌هایی از جمله نابینایی ژنتیکی، اختلالات متابولیک، بیماری پارکینسون و بسیاری دیگر از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرند.

یافته‌های این دو مطالعه در نشریه‌های نیچر و ساینس به چاپ رسیده است.

اصلاح ژن "کریسپر" بدون استفاده از قیچی

پژوهشگران آمریکایی در پژوهش اخیرشان، به فناوری جدیدی در اصلاح ژن دست یافتند که در آن از قیچی استفاده نمی‌شود.

ابزار اصلاح ژن موسوم به کریسپر Cas9 به دانشمندان کمک می‌کند DNA را موثرتر و دقیق‌تر از ابزارهای پیشین اصلاح کنند. این فناوری با توانایی برش و چسباندن DNA امکان درمان بسیاری از بیماری‌ها را در آینده فراهم می‌کند.

به گزارش تک‌ تایمز، متاسفانه، کریسپرهمیشه مطابق انتظار دانشمندان کار نمی‌کند. گاهی اوقات، استفاده از ابزار برش ژن موجب عوارض ناخواسته می‌شود؛ یعنی برای دانشمندانی که اصلاح ژن را در انسان انجام می‌دهند، ممکن است جهش‌های ایجاد شده موجب شرایطی مانند تومور شود.

تغییر رفتار ژن

امروزه، دانشمندان یک راه حل احتمالی را معرفی کرده‌اند. ممکن است محققان برای تغییر رفتار ژن‌ها مجبور به اصلاح آنها نباشند. محققان موسسه آمریکایی "سالک" (Salk) اعلام کرده‌اند امکان تغییر بیان ژن‌ها، بدون تغییر ژنوم وجود دارد.

در آزمایشاتی که روی موش‌های زنده انجام شد، محققان از کریسپر برای فعال ساختن ژن‌های مفید در حیوانات مبتلا به دیابت نوع یک، جراحت کلیه‌ای حاد و دیستروفی عضلانی، با موفقیت استفاده کردند. در بیش از 50 درصد از حیواناتی که با کریسپر تحت درمان قرار گرفته بودند، بهبودی دیده شد.

روش کریسپر بدون قیچی

به جای استفاده از کریسپر Cas9 در جدا کردن رشته‌های DNA برای برداشتن ژن‌ها یا قرار دادن ژن‌های جدید، "ایچساین کای لیائو" (Hsin-Kai Liao)، محقق این پژوهش و همکارانش، از کریسپر به عنوان سوئیچی برای فعال کردن و فعال نکردن ژن‌ها استفاده کردند.این محققان توضیح دادند که عملکرد راهنمای سیستم کریسپر هنوز وجود دارد اما بدون قیچی است. این فرآیند جدید از سوئیچ‌های مولکولی برای فعال و غیرفعال کردن ژن‌های خاص استفاده می‌کند.

پژوهشگران ترکیبات اپی‌ژنوم شیمیایی که نوع کار را برای ژن تعیین می‌کند، اصلاح کردند؛ بنابراین کنترل رفتار ژن‌ها بدون اصلاح مستقیم DNA ممکن است. پژوهشگران قادر خواهند بود که این کار را با استفاده از شکل مرده پروتئین Cas9 انجام دهند. آنزیم Cas9، برش را انجام می‌دهد اما نوع مرده آن قادر به انجام این کار نیست.

پژوهش‌های پیشین نشان داده است که کریسپر می‌تواند حالت ژن‌ها را در سلول تغییر دهد اما این پژوهش جدید نشان می‌دهد که برای اولین بار، به‌کارگیری این روش در حیوانات موفقیت‌آمیز بوده است. محققان گفتند که نتایج این آزمایش نشان می‌دهد که آنها به درمان انسان، یک قدم نزدیکتر شده‌اند.

محققان در مقاله خود اعلام کردند: نتایج نشان می‌دهد که فعال‌سازی ژن با روش کریسپر Cas9 در ارگانیسم‌های زنده قابل دسترسی است و به فنوتیپ‌های قابل اندازه‌گیری و بهبودی نشانه‌های بیماری منجر می‌شود. این پژوهش، راه‌های جدیدی برای توسعه "درمان‌های وراژنیک" هدفمند برای بیماری‌های انسانی ایجاد می‌کند.

نتایج این پژوهش، در مجله علمی "Cell" به چاپ رسید.

بررسی ۹ دستاورد مهم کریسپر در مسیر درمان بیماری‌ها در سال ۲۰۱۷

پژوهشگران در چند سال اخیر با بهره‌گیری از فناوری کریسپر (CRISPR) دستاوردهای زیادی داشته‌اند. تنها در همین سال جاری میلادی خبرهای زیادی در مورد موفقیت کریسپر در درمان بیماری‌های مختلف، مقابله با باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک یا حشرات ناقل بیماری منتشر شده است. در ادامه با ۹ دستاورد مهم CRSPR/cas9 در سال ۲۰۱۷ آشنا می‌شویم:

۱- برای اولین بار پژوهشگران موفق به استفاده از تکنیک ویرایش ژن برای پاک‌سازی ویروس اچ‌آی‌وی از یک عضو زنده‌ی بدن شدند؛ این روش روی ۳ گونه‌ی مختلف از حیوانات جواب داده است. به کمک کریسپر، تیم تحقیقاتی دی‌ان‌ای ویروس اچ‌آی‌وی را از دی‌ان‌ای بدن جدا و موفق به از بین بردن عفونت‌ها شدند.

۲- توسعه‌ی اولین موجود زنده‌ی نیمه‌مصنوعی با کمک فناوری کریسپر اتفاق افتاد. این روش با پرورش یک نوع باکتری با نام E. coli با رمز ژنتیکی شش‌حرفی به نتیجه رسیده است؛ اطلاعات ژنتیکی در حالت عادی با ۴ حرف نوشته می‌شوند. با استفاده از کریسپر، پژوهشگران شکل‌گیری دی‌ان‌ای‌های مهاجم به وسیله‌ی باکتری‌ها را مورد پایش قرار دادند.

۳- با استفاده از روش ویرایش محتوای ژنوم، دانشمندان موفق به حذف سلول‌های سرطانی با هدف قرار دادن مرکز فرماندهی سلول‌های سرطانی شدند. در این آزمایش، سلول‌های سرطانی انسانی کبد و پروستات به بدن موش انتقال پیدا کرد و با کمک روش CRISPR/cas9، دانشمندان موفق به از بین بردن سلول‌های همجوش شدند.

۴- در تحقیقاتی دیگر، سرعت رشد سلول‌های سرطانی با استفاده از کریسپر کاهش پیدا کرده است. پژوهشگران در این تحقیق به پروتئینی با نام Tudor-SN حمله کردند که در تقسیمات سلولی نقش مهمی دارد.

۵- محققین با بهره‌گیری از کریسپر موفق به از بین بردن باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک شدند. در این روشباکتریوفاژها به‌نوعی قدرتمند شدند که باکتری‌های مقاوم را مجبور به از بین بردن خود می‌کنند. با تجهیز ویروس‌های میکروفاژ به توالی ژنتیکی که شامل ژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک است، دانشمندان نوعی مکانیزم خود تخریبی را در باکتری‌ها ایجاد کردند.

۶- انتشار بیماری‌های منتقل‌شده از پشه به انسان مثل زیکا یا مالاریا با استفاده از تکنیک ویرایش ژن CRISPR/cas9 محدود شد. در این روش دانشمندان با استفاده از کریسپر، موفق به شکافت ژن‌های باروری پشه و تغییر چندین رمز ژنتیکی به‌طور هم‌زمان شدند.

۷- علائم بیماری هانتینگتون در موش‌ها به‌طور موفقی مدیریت شدند و تا حدی بهبود یافته‌اند. استفاده از این تکنیک در موش‌ها برای درمان این بیماری نادر که سلول‌های مغزی را از بین می‌برد، می‌تواند امید‌ها برای درمان آن در انسان‌ها را افزایش دهد.

۸- فناوری کریسپر تنها در دنیای پزشکی کاربرد ندارد. به‌تازگی گروهی از دانشمندان با استفاده از این روش موفق به اصلاح و مهندسی ژنتیکی جلبک‌ها شدند. در نتیجه‌ی این عمل، تا دو برابر بیشتر سوخت‌های زیستی بر پایه‌ی جلبک به دست می‌آید.

۹- در جدیدترین تحقیق صورت‌گرفته، دانشمندان به لطف کریسپر موفق به ذخیره‌سازی تصویری متحرک در دی‌ان‌ای سلول باکتری زنده‌ی E. coli شدند. این آزمایش اولین قدم به سمت فهم محدودیت‌ها و ایجاد فضاهای ذخیره‌سازی بیولوژیک به‌حساب می‌آید.

در کنار این تحقیقات می‌توان به آزمایش‌های دیگری چون ویرایش ژنتیکی جنین انسانی اشاره کرد که امیدها را برای کاهش و کنترل بیماری‌ها در آینده افزایش می‌دهد. البته نباید فکر کرد که کریسپر عوارض جانبی ندارد. استفاده از کریسپر باعث بروز جهش‌های ژنتیکی ناخواسته می‌شود.